Социолингвистика

3.4.Мулоқот муҳитлар
Тилнинг функционал таснифларидан ташқари социолингвистикада
қуйидаги мулоқот муҳитлари мавжуд :

1. 
   умумдавлат мулоқот муҳитига бир миллатли давлатлар (масалан, Япония, Корея, Дания)да ёки кўпмиллатли давлатларда миллатлараро ва расмий тил (масалан, АҚШда— инглиз тили, Эронда – форс тили) бўлиб хизмат қиладиган адабий тил киради;
   
2. 
   регионал (минтақавий) мулоқот муҳитига шева устидаги тил шаклида койнэ бир миллатли давлатларда (масалан, Доғистонда – балмоқ тили, шевалараро койне тили Хоккайдо оролида) ёки расмий тил ҳисобланган миллий тиллар (Ҳиндистонда – тамил, панжоб, бенгал тиллари, Белгияда – фламанд тили, собиқ Совет Иттифоқидаги автоном республикалар тили);
   
3. 
   маҳаллий мулоқот муҳитига – ёзувсиз шевалар ёки ёзуви бор шевалар (мордово тилининг эрзе ва мокша шеваси) ва кўп миллатли ёки бир миллатли давлатларда майда миллатлар тили (АҚШда немис ва норвег тиллари Тожикистонда – помир тили) оиддир;
   
4. 
   ишлаб чиқариш муҳитига хизмат қиладиган прфессионал лисоний қурилма ясаш. Унга Ўрта аср Европадаги фан тили – лотин тили ва ҳозирги Ҳиндистонда анъанавий фан тили ҳисобланган санскрит тили киради;
   
5. 
   маросимлар мулоқот муҳитига миллий адабий тил (инглиз, француз), эски ёзув тили (эски славян тили), чет тили (ўлик ва тирик тил, Эронда мумтоз араб тили, Шри Ланкада – пали тили) киради;
   
6. 
   оилавий- маиший тил мулоқот муҳитига: шевалар, шаҳар содда тили, бир миллатли давлатда тилнинг сўзлашув формаси, этнолингвистик жамоа элатлар тили (уэльс тили – Англияда , соам тили – собиқ СССРда).
   

Mустаҳкамлаш учун саволлар:
1.А. Мартиненинг қандай функционал таснифи қилган?
2.У.Стюартнинг қандай функционал таснифи қилган?
3. А.Аврорин ва Ю.Д Дешериевларнинг қандай функционал таснифларни берганлар?
4.Мулоқот муҳитларини сананг
5.Умумдавлат мулоқот муҳитини қандай тилларташкил қилади?
6.Регионал (минтақавий) мулоқот муҳитини қандай тилларташкил қилади?
7.Маҳаллий мулоқот муҳитини қандай тилларташкил қилади?
8.Ишлаб чиқариш муҳитини қандай тилларташкил қилади?
9.Маросимлар мулоқот муҳитини қандай тилларташкил қилади?
10.Оилавий- маиший тил мулоқот муҳитини қандай тилларташкил қилади?


Adabiyotlar
1. Аврорин В.А. Проблемы изучения функциональной стороны языка (к вопросу о предмете социолингвистики). –Л., 1975.
2. Брайт У. Введение: параметры социолингвистики // Новое в лингвистике. Вып. VII. –М., 1975.
3. Беликов В. И., Крысин Л. П. Социолингвистика. –М., 2001.
4. Швейцер А.Д. Современная социолингвистика: Теория. Проблемы. Методы. –М.: Наука, 1976.
5. Швейцер А.Д., Никольский Л.Б. Введение в социолингвистику. –М.: Высшая школа, 1978.
6. Ярцева В.Н. Развитие национального литературного английского языка. –М., 1969.
7. Haugen E. Linguistics and Language Planning. In W.Bright (ed.). Sociolinguistics. –Mouton, 1966.
8. Ferguson C.A. Language structure and language use. – Stanford, 1971.
9. Haugen E. The ecology of language. –Stanford, 1972.
10. Haugen E. The implementation of corpus planning: Theory and practice // Progress in Language Planning International Perspectives. –The Hague: Mouton, 1983.
11. http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/francophonie/francophonie.htm.
4- маъруза