|
O’lchash natijalarini nisbiy xatoliklari
№
Oshib borishdagi
nisbiy xatolik
kamayib borishdagi
nisbiy xatolik
o’rtacha arifmetik qiymat
bo’yicha nisbiy xatolik
1
E
1
=ΔX
1
/X
o’lch1
.100%
E
11
=ΔX
11
/X
o’lch1
.100%
E
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch1
.100%
2
E
1
=ΔX
1
/X
o’lch2
.100%
E
11
=ΔX
11
/X
o’lch2
.100%
E
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch2
.100%
3
E
1
=ΔX
1
/X
o’lch3
.100%
E
11
=ΔX
11
/X
o’lch3
.100%
E
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch3
.100%
4
E
1
=ΔX
1
/X
o’lch4
.100%
E
11
=ΔX
11
/X
o’lch4
.100%
E
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch4
.100%
5
E
1
=ΔX
1
/X
o’lch5
.100%
E
11
=ΔX
11
/X
o’lch5
.100%
E
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch5
.100%
27
6
E
1
=ΔX
1
/X
o’lch6
.100%
E
11
=ΔX
11
/X
o’lch6
.100%
E
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch6
.100%
7
E
1
=ΔX
1
/X
o’lch7
.100%
E
11
=ΔX
11
/X
o’lch7
.100%
E
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch7
.100%
8
E
1
=ΔX
1
/X
o’lch8
.100%
E
11
=ΔX
11
/X
o’lch8
.100%
E
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch8
.100%
9
E
1
=ΔX
1
/X
o’lch9
.100%
E
11
=ΔX
11
/X
o’lch9
.100%
E
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch9
.100%
10 E
1
=ΔX
1
/X
o’lch10
.100% E
11
=ΔX
11
/X
o’lch10
.100%
E
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch10
.100%
4. O’lchash asbobining keltirilgan xatoliklari oshib borishdagi, kamayib
borishdagi va o’rtacha arifmetik qiymat asosida (4) formulalar yordamida hisoblab
chiqariladi. 10 ta qiymat asosidagi hisoblash natijalari 3-jadvalda keltirilgan:
%
100
.
max
1
X
X
;
%
100
.
max
2
2
X
X
;
%
100
.
max
'
'
X
X
rt
o
rt
o
;
bunda, U
max
— o‘lchash asbobini maksimal o‘lchash chegarasi.
3-jadval
O’lchash natijalarini keltirilgan xatoliklari
№
Oshib borishdagi
nisbiy xatolik
kamayib borishdagi
nisbiy xatolik
o’rtacha arifmetik qiymat
bo’yicha nisbiy xatolik
1
γ
1
=ΔX
1
/X
o’lch1
.100%
γ
11
=ΔX
11
/X
o’lch1
.100%
γ
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch1
.100%
2
γ
1
=ΔX
1
/X
o’lch2
.100%
γ
11
=ΔX
11
/X
o’lch2
.100%
γ
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch2
.100%
3
γ
1
=ΔX
1
/X
o’lch3
.100%
γ
11
=ΔX
11
/X
o’lch3
.100%
γ
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch3
.100%
4
γ
1
=ΔX
1
/X
o’lch4
.100%
γ
11
=ΔX
11
/X
o’lch4
.100%
γ
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch4
.100%
5
γ
1
=ΔX
1
/X
o’lch5
.100%
γ
11
=ΔX
11
/X
o’lch5
.100%
γ
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch5
.100%
6
γ
1
=ΔX
1
/X
o’lch6
.100%
γ
11
=ΔX
11
/X
o’lch6
.100%
γ
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch6
.100%
7
γ
1
=ΔX
1
/X
o’lch7
.100%
γ
11
=ΔX
11
/X
o’lch7
.100%
γ
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch7
.100%
8
γ
1
=ΔX
1
/X
o’lch8
.100%
γ
11
=ΔX
11
/X
o’lch8
.100%
γ
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch8
.100%
9
γ
1
=ΔX
1
/X
o’lch9
.100%
γ
11
=ΔX
11
/X
o’lch9
.100%
γ
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch9
.100%
10 γ
1
=ΔX
1
/X
o’lch10
.100% γ
11
=ΔX
11
/X
o’lch10
.100%
γ
o’rt
=ΔX
11
/X
o’lch10
.100%
Eksperimental ma’lumotlarni taxlil qilish asosida o‘lchash asbobini
foydalanishga yaroqliligi keltirib chiqariladi. Agar voltmetrni hisoblab chiqilgan,
keltirilgan xatoligini maksimal qiymati o‘lchash asbobida ko‘rsatilgan aniqlik
28
sinfidan pastroq bo‘lsa, unda o‘lchash asbobini ko‘rsatkichi to‘g‘ri deb topiladi va
u keyingi foydalanishlar uchun yaroqli deb hisoblanadi. Keltirilgan xatolikni
qiymati ko‘rsatilgan aniqlik sinfiga taqqoslanganda katta bo‘lsa, unda bunday
asbob foydalanish uchun yaroqsiz deb hisoblanadi.
Мustaqil tayorlanish uchun savollar
1. O’lchash xatoliklari
qanday guruhlarga bo’linadi?
2. O’lchash asbobining absolyut xatoliklari qanday hisoblanadi?
3. O’lchash asbobining nisbiy xatoliklari qanday hisoblanadi?
4. O’lchash asbobining keltirigan xatoliklari qanday hisoblanadi?
5.
O’lchash asbobining aniqlik klassi nima?
6. Promillе nimani ifodalaydi?
29
2-LABORATORIYA ISHI
ELEKTROKARDIOGRAFNI TUZILISHI, ISHLASH
PRINSIPI VA ULARNI QIYOSLASH
Ishdan maqsad:
Elektrokardiografining tuzilishi, ishlash prinsiplarini
o‘rganish va qiyoslash uslubi bilan tanishish.
Vazifa:
1.
Elektrokardiografining tuzilishi, ishlash prinsiplarini bilan
tanishish.
2. Elektrokardiograf qurilmasi yordamida biopotensialni o’lchash va uni
qiyoslash uslubi bilan tanishish.
Asboblar va qurilmalar
1. Elektrokardiograf qurilmasi; 2. Elektrodlar komplekti.
Tayanch so’z va iboralar:
elektrokardiograf, elektrokardiograflarni
klаssifikаsiyasi,
elektrokardiograflarning
tuzilishi,
ishlash
printsipi,
elektrokardiograflarni
qiyoslash,
elektrokardiograflarning
o’lchаshdagi
xаtоliklаrini aniqlash, elektrokardiograflarni аniqlik klаsslаri.
Nazariy qism
Yurakning mushaklaridagi elektrik biopotesiallarni hosil bo’lishi hujayra
membranasi orqali ionlar harakati bilan bog'liq. Asosiy biopotesiallarni natriy va
kaliy kationlarining ko’chishi bilan bog’langan. Hujayra ichidagi kaliyning
miqdori hujayradan tashqaridagi kaliyning miqdoriga nisbatan ancha ko’p, hujayra
ichidagi natriyning konsentrasiyasi esa, aksincha, hujayradan tashqarisidagiga
nisbatan kamroq bo’ladi. Organizm dam olish paytida miyokard hujayralarining
tashqi yuzasida natriy kationlarining ko’pligi musbat zaryadga ega bo’ladi, hujayra
membranasining ichki qismida esa anionlarning (Cl, HCO
3
va boshqalar) ko’pligi
tufayli manfiy zaryadga ega bo’ladi.
Hujayra bunday sharoitda qutblangan (polyarizatsiya ) xolatida
bo’lganligi uchun hech qanday biyopotesialga ega bo’lmaydi. Hujayra ichidagi
30
organizm tinch xolatidagi biopotensialning miqdori 90 mV ni tashkil qiladi. Tashqi
elektrik impul’slarini hamda hujayraning ichki va tashqi qismlaridagi kation va
anionlar konsentrasiyalari farqi hisobiga hujayra membranasining o’tkazuvchanligi
ortadi. Ana shu konsentrasiyalarning farqi asosida hosil bo’lgan elektrik
biopotesiallarni elektrokardiograflar yordamida qayd qilinadi va taxlil qilinadi.
Eelektrokardiogrammani qayd qilish.
Elektrokardiogramma (EKG) -
ko’plab miyokard hujayralarining qo’zg’alishida yuzaga keladigan umumiy
biopotensial miqdoridir. EKG - elektrokardiograflar yordamida qayd qilinadi (2.1-
rasm).
2.1-rasm.
Hozirgi zamon elektrokardiografining umumiy ko’rinishi.
Elektrokardiografining asosiy qismlari 2.2-rasmda tasvirlanganidek quyidagi
qismlardan iborat bo’ladi: 1- yoqib-o’chirgich
; 2- yozish moslamasini boshqarish
ruchkasi; 3 – indikator; 4 – tarmoq kabelini ulanish joyi; 5- tarmoq ruchkasi; 6 –
yozish moslamasini boshqarish ruchkasi; 7- “I mV” kalibrovka ruchkasi; 8 –
lentani tezligini boshqarish knopkasi; 9 – 0-МТ ga tinchlantirish knopkasi; 10 –
sezgirlik knopkasi; 11- lenta tortish mehaizmini yoqish knopkasi.
31
2.2-rasm.
Elektrokardiografining asosiy qismlari.
Yurakda paydo bo’ladigan elektr biopotesiallari elektrodlar yordamida qabul
qilinadi va o’lchanadi. Biopotesiallarni miqdori juda kichik qiymatlarga ega
bo’lganligi uchun maxsus kuchaytirgichlar yordamida kuchaytiriladi va yozib olish
moslamasiga uzaniladi.
Elektrokardiograflar yordamida yurak biopotesiallarini qayd qilish va yozib
olishning prinsipial sxemasi 2.3-rasmda tasvirlangan.
2.3-rasm.
Elektrokardiograflar yordamida yurak biopotesiallarini qayd
qilishning prinsipial sxemasi: Yo
.O’ –
yoqib-o’chirgich (включатель); Кuch. –
кuchlanish kuchaytirgichi; Q.-К. – quvvat кuchaytirgichi; EMO’ – elektromexanik
o’zgartirgich; LTM – lenta tortish mexanizmi; TM – tok manbayi; ККМ –
kuchlanish manbayini rflibrovkalash.
Elektrokardiogrammani olish uchun elektrodlar kerakli nuqtalarga ulanadi.
Elektrodlar organizm bilan yaxshi kontaktda bo‘lishi uchun marlidan maxsus
yasalgan prokladka 10 % li osh tuziga shimdirilgan xolda qo‘yiladi.
32
Tarmoq kabelining klemmalari quyidagi ko‘rinishda ulanadi:
Qizil elektrod — o‘ng qo‘lga , Sariq elektrod — chap qo‘lga, Yashil elektrod
— chap oyoqga va Qora elektrod — o‘ng oyoqga ulanadi.
Magnit maydonidagi o’zgarishlar ro’yxatga olish qurilmasiga uzatiladi va 10-
100 mm/s (25 yoki 50 mm/s) tezlikda harakatlanadigan elektrokardiografiya lentasi
yordamida qayd qilinadi.
Texnik xatolarni va EKG yozuvlaridagi shovqinlarni bartaraf qilish uchun
elektrodlarni qo’lga tegib turmasligi qurilmani erga ulangan xolatda bo’lishiga
hamda priborning vol’tmetrida boshlang’ich ko’rsatishi nolda bo’lishiga ko’proq
e’tibor berish kerak.
EKG ni yozib olish uchun elektrodlar tananing turli qismlariga o'rnatiladi.
Elektrodlarni joylashtirish tizimi
elektrokardiografik tarmoqlar
deb ataladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
