Siyosatshunoslikka

radika-
50 Roskin M.G., Cord R.L., Medeiros J.A., Jones W.S. Political Science: An
Introduction. N ew Jersey: Pearson, 2013.-P.40-41.
187

---

lizmga
aylanib ulgurgan edi. Bir joyda paydo bo‘lgan mafkura boshqa 
muhitga o‘mashish davomida buzilib ketadi. Liberalizm Amerikaga 
hech qanday qarshiliklarsiz o‘mashdi. Lekin Fransiyada zodagonlar 
sinfi va hukumat qo‘llab turgan Katolik cherkovi bor edi. Inqilobchi- 
lar mavjud muammolami qatl qilish bilan hal qilib, mavjud barcha 
institutlami yo‘q qilishdi.
E.Berkning fikricha, bu katta xato edi. Liberallar inson aql-idroki- 
ga ko‘p ishonib yuborishgan. Odamlar qisman ratsional bo‘lib, ularda 
doim noratsional ehtiroslari bo‘ladi. Ulami cheklash maqsadida jam i­
yat yillar davomida an’analar, institutlar va monarxiya, cherkov kabi 
axloq normalarini shakllantirgan. Ular yo‘q qilinsa, inson ehtiroslari 
xaosga va xaos o‘z navbatida oldingidan ham battarroq despotiyaga 
olib keladi. E.Berk 1972-yilgi “Fransiyadagi inqilob haqidagi mulo- 
hazalar” asarida Fransiya harbiy diktatura ta’siriga tushib qolishini 
bashorat qilgan. 1799-yil esa hukumat tepasiga Napoleon keldi.
Bugungi kundagi institutlar va an’analaming barchasi ham yomon 
emasligini, ular yuz yillar davomidagi xatolar natijasida shakllangan 
ekanligini ta’kidlaydi Berk. Odamlar unga o‘rganib qolishgan. Ular- 
ning yaxshilarini saqlash (inglizcha “conserve”, konservatizm nomi 
ham shu so‘zdan) kerak. Bu barcha narsani o ‘zgarishsiz qoldirish 
kerak degani emas. Albatta islohotlar kerak, deydi E.Berk, faqat 
sekin, bosqichma-bosqich, odamlami moslashtirib amalga oshirish 
kerak. “Islohotlar qilmaydigan davlat o‘zini saqlab qololmaydi”, deb 
ta’kidlaydi Berk.
Shuning uchun konservatizm qoidalarining negizida tabiiy ra- 
vishda qaror topgan narsalar tabiatining buzilmasligi, oila, millat, 
sinf, tabaqaviy bo‘linish bilan bog‘liq bo‘lgan an’anaviy qadriyatlami 
saqlab qolish g‘oyasi yotadi.
Ana shundan kelib chiqib, konservatorlar ijtimoiy taraqqiyot- 
ga yangiliklarga nisbatan vorislikning ustuvorligini yoqlab chiqa- 
dilar. Ulaming fikricha siyosiy prinsiplami urf-odatlarga, milliy 
an’analarga, qaror topgan ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy institutlarga 
moslashtirish lozim. Zinapoya tarzidagi ijtimoiy tuzilishning yuqori- 
dan o ‘matilganligiga hech sanday shubha yo‘q va shuning uchun uni
188

---

inson tomonidan o‘zboshimchalik bilan o ‘zgartirib bo‘lmaydi. Bun- 
dan kelib chiqadiki, tenglik prinsipi inson tabiatiga zid keladi va uni 
jamiyat tuzilishining negiziga qo‘yib bo‘lmaydi.