Siyosatshunoslik

iqtisodiy imkoniyatlar —
ijtimoiy va shaxsiy ishlab chiqarish uchun zarur b o ‘lgan moddiy 
n e ’m atlar, ularning um um iy ekvivalenti bo'lgan pul, texnika, 
unum dor yerlar, foydali qazilmalar ustidan nazorat qilish, tur-
li-tum an moddiy boyliklarga egalik qilishni anglatadi. Jam iyat 
taraqqiyotining nisbatan tinch davrlarida hokim iyatning bu 
imkoniyatlari uning boshqa imkoniyatlariga nisbatan ustuvorlik 
kasb etadi. Sababi, iqtisodiy nazorat — bu inson hayotining biror 
sohasini shunchaki nazorat qilish emas, balki jamiyatning barcha 
maqsadlariga erishish vositalari ustidan nazorat qilishdir.
Ijtimoiy imkoniyatlar —
ijtim oiy zinapoyadagj o ‘rinlar,
138

---

vakolatlar, darajalar, lavozimlar, imtiyozlami taqsimlash qobi- 
liyatini anglatadi. Albatta, bu taqsim otda iqtisodiy imkoniyat- 
larning ham muayyan ta ’siri bor. M asalan, darom ad yoki boy- 
lik iqtisodiy im koniyatlar bo'lishiga qaramay, ijtimoiy m aqom ni 
(status) ham tavsiflaydi. Biroq ijtimoiy imkoniyatlar amal, obro‘- 
e ’tibor, m a’lumot, tibbiy xizmat, ijtimoiy ta ’m inot kabi ko‘rsat- 
kichlarni ham o ‘z ichiga oladi.
Jamoatchilik fikri hokimiyati (ijtimoiy hokimiyat) demokratik 
siyosiy tizimda katta rol o'ynaydi. Shuning uchun hozirgi zamon 
rivojlangan davlatlari kuchli ijtimoiy imkoniyatlarga egadirlar. Ular 
bunday imkoniyatlar yordamida aholi keng qatlamlarining ijtimoiy 
ahvolini yaxshilashga sezilarli ta’sir ko'rsata oladilar.
Madaniy axborot (informatsion) imkoniyatlari —
bilim va ax- 
borotlar, ularni olish va tarqatish vositalari: fan va t a ’lim 
m uassasalari, OAV va boshqalardir. H ozirgi k u n d a ilg 'o r 
m am lakatlarda m a’naviy ta ’sir etishning barcha ko'rinishlari 
orasida ilmiy axborot imkoniyatlari birinchi o ‘ringa chiqmoqda. 
Bilim dan hokimiyat qarorlarini tayyorlashda, kishilaming on- 
giga bevosita ta ’sir etishda keng foydalanilmoqda. Bunday ta ’sir 
ijtim oiylashuv m uassasalari ( ta ’lim , OAV) orq ali am alga 
oshirilmoqda.