Siyosatshunoslik

partiya bilan ittifoq tuzishga harakat qiladi.
Ко ‘p qutbli yoki ко ‘p partiyali
tizimning o‘zagini ko‘pparti- 
yalilik tamoyili asosida faoliyat yuritadigan uch yoki undan ortiq 
partiyalar orasidagi raqobat tashkil etadi. Bunday partiyaviy 
tizimning shakllanishiga turli omillar: tarixiy, milliy, ijtimoiy, 
g‘oyaviy omillar sabab bo‘lishi mumkin. Masalan, ko‘p sinfli, 
ko‘p tabaqali, mulkchilikning turli shakllari, barqaror demokratik 
an’analar mavjud jamiyatlarga ikki partiyali yoki ko‘p partiyali 
tizim mos keladi.
Biroq ko‘ppartiyali tizim ustuvor afzalliklarga (masalan,
156

---

plyuralizm ) qaram ay, muayyan kamchiliklarga ham ega. 
Ma’lumki, ikki partiyali tizimda ikki raqib partiya o ‘z elektoratini 
(saylovchilarini) maksimal darajada kengaytirishga harakat qiladi. 
Natijada, siyosiy tizim effektivligi kuchayadi. Ko‘ppartiyaviylik 
tizimida ko‘p sonli mayda partiyalar mavjudligi va ularning har 
biri nisbatan ko‘p sonli boMmagan saylovchilar manfaatlarini 
ifoda etishi bois hokimiyat siyosat subyektlarining ko‘plab zid- 
diyatli harakatlariga duch kelishi mumkin. Nihoyat, ko‘pparti- 
yaviylik tizimi ayrim hollarda parlamentda barqaror ko‘pchilik- 
ni ta ’minlash imkoniyatini yo‘qqa chiqarishi mumkin. Natija­
da, vujudga kelishi mumkin bo‘lgan koalitsion hukumat esa 
barqarorlikni ta ’minlay olmasligi mumkin.
Biroq ko'ppartiyaviy tizimning bunday ehtimolli kamchi- 
liklarini partiya koalitsiyalarini tuzish orqali bartaraf etish 
mumkin. Chunki, bunday yo‘l tufayli siyosiy partiyalar fraksi- 
yalaridan iborat partiyaviy koalitsiyalar hech bo‘lmaganda par­
lamentda o ‘z siyosiy harakat va yo‘llarini o'zaro muvofiq- 
lashtirib oladilar.
4. 0 ‘zbekistondagi siyosiy partiyalar
faoliyatining o ‘ziga xos xususiyatlari
Shuni e’tirof etish kerakki, 0 ‘zbekistonda ko‘ppartiyaviylik 
sodir bo‘lgan voqelikdir. Sobiq sho‘ro hukumatining qurolli 
istilosi natijasida Turkistonda XX asming 20-yillarida ta’qibga 
olinib, tugatilgan «Turon», «Ittihodi taraqqiy», «Birlik», «Sharq 
ozodligi», «Yosh buxoroliklap>, «Yosh xivaliklar» kabi ko‘plab