Siyosatshunoslik

1 Йулдошев H. Терроризмнинг молиявий манбаларига кэрши кураш хавфсизлик
ва баркэрорлик шартидир / / 0 ‘zbekiston ovozi. — 2006. — 24-avg. — №97—98.
2 Ислом Каримов терроризм хавфи туррисида / Тузувчи муаллифлар: Ш.
Р.Крбилов, Б.У.Таджиханов. — Т., 2001. — В. 107.
305

---

50% ini giyohvand moddalardan olinayotgan darom ad tashkil 
etm oqda1.
0 ‘zbekistonda terrorizmning paydo b o ‘lish ildizlari, tarqalish 
dinamikasi, islom dini niqobi ostida faoliyat yuritishga kirishgan 
diniy-ekstremistik guruhlar faoliyati, ularning siyosiy maqsad- 
m u d d ao lari xususida alo h id a t o ‘x ta lish d a n avval «diniy 
fundamentalizm», «diniy ekstremizm», «diniy terrorizm» kabi 
tushunchalar mohiyatini anglab olish huquq-tartibot idoralari- 
ning har bir bo‘lajak xodimi uchun katta nazariy va amaliy 
ahamiyat kasb etadi.
«Fundamentalizm» so‘zi lotinchadan kelib chiqqan b o lib , 
«asos» yoki «poydevor» m a’nosini anglatadi. («Biror narsaning 
asosi, jumladan, dinning asosi yoki poydevori» m a’nosida.) F u n ­
dam entalizm barcha dinlarga xos b o ‘lib, dinning asli qanday 
bo‘lsa uni shundayligicha saqlab qolishga harakat qiladi.
Aslida «fundamentalizm» atamasi aw alam bor xristian dini 
bilan bog‘liqdir. U ilmiy manbalarga ko‘ra, ilk bor 1908-yilda 
AQSHning Kalifomiya shtati protestantlari tuzgan «Xristian 
dinining fundam ental tushunchalari konferensiyasi»ga nisbatan 
qo‘llanilgan edi. Fundamentalistik tendensiya barcha jahon din- 
lariga xos bo‘lsa-da, biroq u m a’lum sabablarga ko‘ra faqat islom 
diniga nisbatan qo‘llanilmoqda. Shu m a’noda «islom fundamen- 
talizmi» atamasi ko‘proq geopolitik m a’noga ega b o ‘lib, undagi 
fundam ental g‘oyalarga zid keladi. Chunki islom dini buddizm, 
yahudiylik va xristianlik kabi asl mohiyati bilan ezgulikka asos- 
langan b o ‘lib, kishilarni m a’naviy jihatdan yakdillikka, m a’na- 
viy barqarorlikka undaydi. Biroq bugungi ommaviy axborot 
vositalarida «fundam entalizm » atam asi k o ‘proq tajovuzkor 
m a’noda ishlatilmoqda. Holbuki, «fundamentalizm» tushuncha- 
siga siyosiy m a’no berib, uni «terrorizm» va «ekstremizm» 
tushunchalari bilan bir qatorga qo‘yish hozirgi paytda dunyo 
siyosiy sahnasida o ‘z gegemonligini o'rnatishga da’vogarlik qila- 
yotgan ayrim davlatlaming dunyo jam oatchiligini «islom xavfi» 
bilan q o ‘rqitish, «islom dini tajovuzkor din» degan tasaw urni