sinf uchun dars ishlanmasi “ ” 2010 yil

6 - to’garak dars ishlanmasi
I.Mavzu: Sanoq sistemalari haqida
II.Darsning tayanch atamalari

III. Darsning asosiy tushunchalari.

Hozirgi kunda ishlatilib kelayotgan 1,2,3,…,9,0 raqamdan iborat o’nlik sanoq sistemasi axborotni kolashning yana bir usuli hisoblanadi. Yurtdoshimiz Muhammad al- Xorazmiy 0 raqamini kiritib bu arab (tog’rirog’I,hind] raqamlari-ning sondagi turgan o’rniga bog’liq holda amallar bajarish tartibini yagona tizimga birlashtirgan.shuning uchun ham bu ko’dlash sistemasi ustida qo’shish Ayrish, ko’paytirish va bo’lish kabi arifmetik amallarni bajarish juda oson.
Kundalik hayotimizda qo’llanadigan arab raqamlari 1,2,…….,9,0 yoki Rim raqamlari I,II, III,v,x,l,c,m,h,….sonlar alifbosining elementlari hisoblanadi
Sonlar sistemasidagi raqamlar soni shu sistemaning asosi deb yuritiladi.
Sonlar alifbosi kiritilgan (bir xonali ) belgilar raqamlar va ular yordamida hosil qilingan boshqa (ko’p xona) belgi Ilar sonlar deb yuritiladi.

Uy vazifasi 6 darsni o’qib o’rganib kelish.

7 - to’garak dars ishlanmasi


I.Mavzu: Ikkilik sanoq sistemasida amallar bajarish ikkilik sanoq sistemasida arifmetik amallar

II.Darsning tayanch atamalari

III. Darsning asosiy tushunchalari.

Kundalik hayotimizda ishlatiladigan o’nlik sanoq sistemasidagi sonlar ustida arifmetik amallar bajarish usullarini bilamiz . Mazkur usullar boshqa barcha pozitsiyali sanoq sistemalari uchun ham o’rinlidir o’nlik sanoq sistemasida qo’shish amalini ko’rsak , biz avval birliklarni ,so’ng o’nlilarni ,keyin yuzliklar va hokazolarni o’zaro qo’shib boramiz .bu jarayon barcha pozitsiyali sanoq sistemaiar uchun o’rinli bo’lib,toki oxirgi qiymat bo’yicha eng katta razryadni qo’shishgacha davom etadi. Mazkur jarayonda shu narsani doim eslash kerakki, agar biror razryad sonlarini qo’shganimizda natija sanoq sistema asosi qiymatidan katta chiqsa, yig’indining sanoq sistema asosi qiymatidan katta chiqsa yig’indining sanoq sistema asosidan katta qismining keyingi razryadga o’tkazish kerak.

Ma’lumki ikkilik sanoq sistemasi faqat ikkita ; 0 va 1 raqamlaridan tashkil topgan.Shu sistemada qo’shish, ayirish,va ko.’paytirish amallari quyidagicha bajariladi; Ikkilik sanoq sistemasidagi butun sonlarni O’nlik sanoq sistemasida va aksincha tasvirlash usullari. Turli asosli sanoq sistemasidagi sonlarni o’nlik sanoq sistemasiga o’tkazishda quyida keltirilgan asos darajalari bo’yicha yoyish formulasidan foydalaniladi.O’nlik sanoq sistemasidagi sonlarni boshqa sanoq sistemasiga o’tkazish uchun berilgan son o’tkaziladigan sanoq sistema asosiga natija 1ga teng bo’lguncha ketma-ket bo’linadi va qoldiqlar o’ngdan chapga qarab yoziladi
Uy vazifasi 7 darsni o’qib o’rganib kelish.