Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар

TA’LIM MUASSASALARIDA TA’LIM VA TARBIYA JARAYONINI PEDAGOGIK 
TEXNOLOGIYA ASOSIDA TASHKIL ETISHNING AHAMIYATI 
Abdulaxatov Z., o‘qituvchi, Samarqand davlat universiteti, Samarqand, O’zbekiston 
Norova D., talaba, Buxoro davlat universiteti, Buxoro, O’zbekiston
 
Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, madaniy sohalarda bo‘layotgan tezkor o‘zgarishlar 
ta’lim tizimini ham tubdan isloh qilishni taqozo etmoqda, chunki mukammal ta’lim tizimi orqali 
Respublikamizning kelajak intellektual imkoniyatlarini va uni gullab yashnashi hamda rivojlanishini 
belgilab beruvchi yoshlarni har tomonlama ijodkor, mustaqil faoliyat yuritadigan qilib tarbiyalashda 
asosiy omil bo’lib xizmat qiladi. Shuning uchun ta’limda eng muhim strategik yo‘nalish ta’lim 
muassasalarining innovatsion faoliyati hisoblanadi. Bu esa barcha ta’lim muassasalarida, ayniqsa 
ijodkor, yuqori salohiyatli mutaxassis kadrlarni tayyorlovchi oliy ta’lim maskanlarida innovatsion 
texnologiya ko‘rinishida faoliyat olib borish dolzarb masalalardan biri bo’lib kelgan. 
O‘zbekistonda ta’lim tizimini rivojlantirish istiqbolini belgilab beruvchi “Ta’lim to‘g‘risida”gi 
Qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” uzluksiz ta’lim tizimi oldiga umumiy hamda 
mutaxassislik madaniyatini yuksak, ijodiy va ijtimoiy jihatdan faol, jamiyat hayotida sodir bo‘layotgan 
voqealarni tahlil eta oldigan, istiqbolli masalalarni hal etish qobiliyatiga ega bo‘lgan kadrlarni 
tayyorlash vazifalarini qo‘ydi. Mamlakatimizda kadrlar tayyorlash milliy dasturini hayotga tadbiq etish 
jarayonida o‘qituvchining yosh avlodga ta’lim va tarbiya berishda jamiyat oldidagi javobgarligi yanada 
orti boraveradi. 

---

Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар 
Халқаро иштирокчилар ҳамкорлигида республика илмий-амалий анжумани материаллари
 
57 
Kadrlar tayyorlash milliy dasturida, ilg‘or pedagogik texnologiyalarni o‘rganib, ularni o‘quv 
muassasalarimizga olib kirish zarurligi uqtirilgan. 
Keyingi o‘n yillar ichida yaratilgan, pedagogikaga bag‘ishlangan adabiyotlarda “Pedagogik 
texnologiya”, “Yangi pedagogik texnologiya”, “Ilg‘or pedagogik texnologiya”, “Progressiv pedagogik 
texnologiya” kabi tushunchalar ko‘p uchrab turgani bilan, ularning o‘zbek tilidagi maromiga etgan 
ta’rifi hali tuzilmagan. 
Respublikamizning pedagogik olim va amaliyotchilari ilmiy asoslangan hamda O‘zbekistonning 
ijtimoiy-pedagogik sharoitiga moslashgan ta’lim texnologiyalarini yaratish va ularni ta’lim-tarbiya 
amaliyotida qo‘llashga intilmoqdalar. 
Bu yerda nima uchun bugungi kunda pedagogik texnologiya – ularning milliy nazariy asosini 
yaratish va amaliyotga tadbiq etish zarurati tug‘ildi, degan savol paydo bo‘lishi mumkin. Jamiyati-
mizga qanchadan qancha bilimli kadrlarni va yuqori malakali olimlarni etishtirib kelgan pedagogika 
uslublari mavjudki, ularning eskirib, talabga javob bermay qolgan va mafkuralashtirilgan joylarini 
o‘zgartirib, milliy tus berib, foydalanaversa bo‘lmaydimi?- degan mulohazalar ham yo‘q emas. 
Chunki:
Birinchidan – jahon hamjamiyati taraqqiyotidan ortda qolib ketgan jamiyatimiz, taraqqiy etgan 
mamlakatlar qatoridan o‘rin olishi uchun, aholi ta’limini jadallashtirish va samardorligini oshirish 
maqsadida eng ilg‘or pedagogik tadbirlardan foydalanish zarurligi; 
Ikkinchidan – an’anaviy o‘qitish tizimi yozma va og‘zaki so‘zlarga tayanib ish ko‘rishi tufayli 
“Axborotli o‘qitish” sifatida tavsiflanib, o‘qituvchi faoliyati birgina o‘quv jarayonining tavsiflanib, 
o‘qituvchi faoliyati birgina o‘quv jarayonining tashkilotchisi sifatida emas, balki nufuzli bilimlar 
manbaiga aylanib qolganligi; 
Uchinchidan – fan-texnika taraqqiyotining o‘ta rivojlanganligi natijasida axborotlarning keskin 
ko‘payib borayotganligi va ularni yoshlarga bildirish uchun vaqtning chegaralanganligi; 
To‘rtinchidan –kishilik jamiyati o‘z taraqqiyotining shu kundagi bosqichida nazariy va empirik 
bilimlarga asoslangan tafakkurdan tobora foydali natijaga ega bo‘lgan, aniq yakunga asoslangan texnik 
tafakkurga o‘tib borayotganligi; 
Beshinchidan – yoshlarni hayotga mukammal tayyorlash talabi ularga eng ilg‘or bilim berish 
usuli hisoblangan ob’ektiv borliqqa majmu yondashuv tamoyilidan foydalanishni talab qildishidadir. 
Pedagogik texnologiya yuqorida sanab o‘tilgan beshta sababiy shartlarning barcha talablariga 
javob beradigan ta’limiy tadbirdir. 
Shu kundagi ijtimoiy taraqqiyot ishlab chiqarishning ko‘p sonli tarmoqlari bilan bir qatorda 
ijtimoiy-gumanitar, umumkasbiy fanlar bilimlar doirasiga ham yangi texnologiyani joriy etishni taqozo 
etmoqda. 
Ta’lim texnologiyalarni ishlab chiqish va amalga oshirish ilmiy muammo sifatida maxsus 
tadqiqotlar olib borishni ko‘zda tutadi. Bunda, eng avvalo quyidagilarni aniqlash lozim: 

Ta’lim texnologiyalarini ilmiy ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish uchun ijtimoiy-
pedagogik asoslar mavjudligini aniqlash; 

Ta’lim majmu sifatida nimani anglatishi va qanday tarkibiy qismlardan tashkil topganligini 
belgilash; 

Ta’lim texnologiyasining funksional majmui jarayon sifatida nimalardan iboratligini aniqlash; 

Ta’lim texnologiyalari Kadrlar tayyorlash milliy dasturi maqsadlariga qay darajada to‘g‘ri 
kelishi va uni baholash mumkinligini ko‘rsatib berish; 

Pedagogik texnologiyaning majmular nazariyasining asosiy qonuniyatlariga mosligini 
nazoratda tutib turish yo‘l-yo‘riqini ishlab chiqish. 
SHuni aytish joizki, ta’lim texnologiyalari, pedagogika ilmining tadqiqot ob’ekti sifatida aniq 
fanlarni o‘qitish uslubi bo‘libgina qolmay, ijtimoiy fanlarni o‘qitishga ham yangicha yondashuv sifatida 
qayd qilinishi lozim. 
Jamiyatimiz jadallik bilan tarqqiy etib iqtisodiy va siyosiy mavqei kundan kunga ortib bormoqda. 
Ammo ijtimoiy sohada va ayniqsa, ta’lim va tarbiyada depsinish va umumiy taraqqiyotdan orqada 
qolish sezilmoqda. Bunday noxush vaziyatdan chiqib ketish yo‘llaridan biri ta’lim va tarbiya jarayonini 
qabul qilingan davlat standartlari asosida texnologiyalashtirishdir. 

---