Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар

Инновационные технологии в спорте и физическом воспитании подрастающего поколения 
Материалы республиканской научно-практической конференции с международным участием
 
230 
Илмий тушунча тарзида куч имконияти борича ўзининг аниқ таърифига эга бўлиши ва 
фарқланиши лозим: 
1) ҳаракатнинг механик характеристикаси сифатидаги куч (“танага «m» массасидаги «F» 
кучининг таъсири...”);
2) инсон жисмидаги жисмоний сифат тарзидаги куч (масалан, “ёшнинг улғайиши билан 
кучнинг ривожланиши; спортчи кучини спорт билан шуғулланмайдиганларга нисбатан кўп 
бўлиши...” ва ҳ.к.). 
Бу сифатнинг психофизик механизми мускул зўриқишининг бошқарилиши (регуляцияси) 
ва уларнинг иш тартиби (режими) билан алоқадор. Мускулнинг таранглашиши инсоннинг 
кучини намоён бўлишига олиб келади.
Руҳий озуқа олиши ва ҳаракатни маълум тизимда бажариш марказий ҳамда переферик 
нерв системаси, хусусан, нерв марказларидан мускулларга келаётган сигналларга ва 
мускулларнинг ўз хизмати ҳолатига боғлиқ. Умуман, мускул таранглиги–зўриқиши (куч намоён 
қила олиши) қуйидагиларга қараб аниқланади; 
1) марказдан мускулларга келаётган қўзғалишларнинг частотасига (частота қанча катта 
бўлса, мускул шунчалик зўр даражада ўзининг таранглигини оширади) кўра; 
2) зўриқишга қўшилган ҳаракат бирлигининг сони билан; 
3) мускулнинг қўзғалувчанлиги ва ундаги қувватнинг манбаи миқдорига қараб. 
Мускул куч намоён қилиши уч хил режимда зўриқади:
а) ўзининг узунлигини ўзгартирмай (статик, изометрик режимда). Тананинг турлича 
ҳолатларда (позалар)да ушлаш ва ҳ.к.лар билан;
б) мускул узунлигини камайишига ҳисобига, бардош бериш билан (миометрик). Зўриқиш 
бирдай – ўзгармай туради, бундай режим циклик ва баластикҳаракатлардаги мускул қисқариши 
фазалари эвазига содир бўлади;
в) мускулни чўзиш вақтида унинг узайишиҳисобига (ён бериш, бўш келиш-плиометрик) 
куч юзага келади. Ўтириб туриш, улоқтириш, депсинишда мускул қисқариши орқали шу куч 
намоён бўлади. 
Бардош бериш билан, ён бериш, бўшаштириш билан куч намоён қилишни динамик 
режимдаги куч деб аташ қабул қилинган. Шундай қилиб бундай шароитларда максимал кучни 
кўлами турлича қайд қилинган куч намоён қилишнинг асосий хиллари куч қобилиятининг 
классификацияси сифатида қабул қилинган.