|
Инновационные технологии в спорте и физическом воспитании подрастающего поколения
Материалы республиканской научно-практической конференции с международным участием
176
karakatlilikka uchrashmoqda. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga jismoniy mashqlarni
o’rgatishda gimnastikaning o’rni beqiyosdir. Gimnastika kishi organizmiga har tamonlama ta’sir
etadigan, uning asosiy fiziologik jarayonlarini kuchaytiradigan, garmonik rivojlanishiga yordam
beradigan maxsus tanlangan mashqlar tizimidir. Gimnastika mashqlari tufayli hayotiy zarur harakat
ko’nikmalari, harakatlarning go’zalligi va aniqligi shakllanadi, asosiy sifatlar-chaqqonlik, tezkorlik,
kuch, chidamlilik, eguluvchanlik rivojlanadi. Harakatli o’yinlar jismoniy tarbiyaning asosiy vositasidir.
Harakatli o’yinlar bolalarning harakat faoliyati jismonan rivojlanishiga, harakat ko’nikmalari va
jismoniy sifatlarning shakllanishiga, organizmning funksional faoliyatini oshirishga va quvnoqlik
tuyg’ularini kuchaytirishga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Bolalarning harakat faoliyatini tashkil etishda sport
o’yinlari va mashqlarini katta ahamiyat, e’tibor beriladi. Bolalar bog’chasida jismoniy tarbiyani tashkil
etishning shakl va usullari mavjud. Jismoniy tarbiya mashg’ulotlari bolalarni jismoniy mashqlarni
muntazam o’rgatishning asosiy shaklidir. Harakatli o’yinlar maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning
asosiy harakat faoliyati, shuningdek jismoniy mashqlar sifatida tarbiyachi tomonidan kunning turli
vaqtida, har bir yosh guruhi kun tartibiga muvofiq; ertalab, tushda va kechgi sayr paytiga
rejalashtiriladi. Tarbiyachi o’yinlarni taqsimlashda harakat ko’nikmalarining takomillashuviga xizmat
qiluvchi harakat mazmunining rang-barangligiga, zarur takroriylik , murakkablashuvni ko’zda tutadi.
Maktabgacha tarbiya muassasalarida bolalarning jismoniy tarbiyasi barcha xodimlar jamoasi
tomonidan amalga oshiriladi. Barcha xodimlar, mudiradan tortib, to texnik xodimgacha har bir bolaning
hayotini muhofaza qilish va sog’liqni mustahkamlash hamda jismoniy tarbiyaning boshqa vazifalarini
hal qilishga da’vat etilganlar. Maktabgacha yoshdagi bolalar o’yinlari o’zining rang-barangligi bilan
ajralib turadi. O’yinlar o’z mazmuni va tashkil etilishi, bolalarga ta’sir ko’rsatish darajasi, vositalarning
turlari hamda kelib chiqishiga ko’ra xilma-xildir. Bolalarga tarbiyaviy ta’sir ko’rsatishni to’g’ri tashkil
qilish orqali o’yin sujetining ko’lami kengayishi mumkin. Bola maktabgacha ta’lim muassasasiga
kelgan kunda ularning o’yinlari faqat oilaviy turmushdagi voqealikni aks ettirsa, mashg’ulotda bilim
olish, sayrga chiqish, tabiatni kuzatish natijasida o’yinlarning turlari ko’payib, o’yinlar soniga son
qo’shilib bormoqda. Bolalar o’sib, ulg’aygan sari ularning o’yinlar sujeti tobora boyib, xilma-xillashib
boraveradi. Shu sababli ham maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalar salomatligini oshrish borasida
harakatli o’yinlarni o’rni va ahamiyati beqiyosdir. Harakatli o’yinlar harakat qobiliyatlarini kompleks
rivojlantirish vazifasining amalga oshirilishini maksimal darajada ta’minlaydi. Chunki ularning
mazmuni harakat dasturlarini rivojlantirish va almashtirishga yo’naltirilgan. Pedogogika amalyotida
predmetlar bilan sujetli, harakatli va didaktik o’yinlar farqlanadi. Bolalar jismoniy tarbiyasida harakatli
o’yinlar juda katta ahamiyatga ega. Kichik maktabgacha yoshdagi bolalar tabiiy harakatlarni o’yinlar
yordamida o’zlashtiradilar. Harakatli o’yinlar bolalarni jismonan tarbiyalashning asosiy vositalardan
biri. Ularni ikki yoshdan boshlab qo’llash mumkin.Bu davrda bolalar yugurish, sakrash, uloqtirish,
tirmashib chiqish kabi hayot uchun zarur harakat ko’nikmalarini o’zlashtira boshlaydilar. Jismoniy
rivojlanishdan tashqari, harakatli o’yinlar bolalarda iroda, mardlik, qat’iyatlilik, chidamlilik, jur’at kabi
xislatlarni tarbiyalashga yordam beradi. Harakatli o’yinlar chog’ida bolalarning harakatlari
takomillashadi, tashabbuskorlik va mustaqillik, ishonch va qadriyat kabi sifatlari rivojlanadi. (2). Katta
maktabgacha yoshdagi bolalarning o’yinlarida o’rinbosar predmetlar ham, ko’pgina boshqa o’yin
harakatlari ham shart emas. Bolalar predmetlar va ular bilan bog’liq faoliyatlarni tenglashtirib, o’z
tasavvurlarida yangi vaziyatlarni yuzaga keltira boshlaydilar. O’yin ichki tomondan amalga oshirilishi
mumkin. Bola shaxsining rivojlanishiga o’yinning ko’rsatadigan ta’siri shundan iboratki, u orqali bola
kattalarning yurish-turishi, o’zaro munosabati bilan tanishadi, bular uning o’z hatti-harakatlari uchun
namuna bo’lib xizmat qiladi, bola o’yinda muloqot olib borishning asosiy ko’nikmalarini, tengdoshlari
bilan munosabat o’rnatish uchun zarur sifatlarni o’zlashtiradi. Maktabgacha yoshdagi bola o’ynab turib
o’qiydi, u o’qishga xuddi muayyan qoidali mavjud bo’lgan o’ziga xos roli o’yihga qaraganday qaraydi.
Biroq mazkur qoidalarga amal qilish asosida bola o’zi sezmagan holda eng soda o’quv faoliyatini
o’zlashtiradi.
Adabiyotlar:
1. G’ulomov A.Х. “Sport, harakatli o’yinlar va uni o’qitish metodikasi”Samaqand 2003y
2. Sh.D.Abdullayev, Z. Sh. Yusupova, Q.P.Arslonov “Boshlang’ich sinflarda jismoniy
sjg’ljmlashtirish teхnologiyalari” Buхoro 2019 y
Do'stlaringiz bilan baham: |
