Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар

Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар 
Халқаро иштирокчилар ҳамкорлигида республика илмий-амалий анжумани материаллари
 
173 
Жисмоний тарбия ўқитувчиларининг биринчи даражали вазифаси – болалар ва 
ўсмирларни доимий жисмоний маданият ва спорт машғулотларига жалб қилиш, уларда куч, 
тезлик, чидамлилик, чаққонлик ва бошқа жисмоний сифатларни ривожлантириш. Ҳаракатли 
ўйинлар жисмоний тарбиянинг аъло воситаси ҳисобланади. 
Ҳаракатли ўйинлар ҳар хил ёшдаги болалар учун мос келадиган, фаолиятнинг ҳис-
туйғуларга бой тури ҳисобланади. Ўйинлар жисмоний, аҳлоқий, иродавий сифатларнинг 
ривожланишига кўмак беради. Ўйин фаолиятида бола мустақиллик, қатъийлик, мақсадга 
интилувчанлик каби ҳаётий зарур сифатларни эгаллайди. Ўйин тарбия ва таълим воситаси 
ҳисобланади, ўйин фаолияти ёрдамида болалар ўзаро муносабатлар аҳамиятини англайдилар. 
Ўйинда уларнинг ҳар бири ўз қобилиятларини, билимларини синайди, ўз кучларини англайди. 
Бошқача айтганда, ўйин фикрлаш, англаш жараёнларини, ижодий имкониятларини 
ривожлантиради. Ўйин олинган билим ва кўникмаларни шакллантириш ва мустаҳкамлашга 
ёрдам беради, ўйинда бола одамлар ўртасидаги мулоқот қоидаларини ўрганади. Ўйинсиз унинг 
тўлақонли ривожланишига эришиб бўлмайди, шахсни комил инсон қилиб тарбиялаб бўлмайди.
Ҳаракатли ўйинларнинг ўзига хослиги улар мазмунининг ҳиссиётларга бойлиги ва 
қизиқарли эканлигида бўлиб, мактаб ўқувчисидан маълум ақлий ва жисмоний ҳаракатларни 
талаб қилади. Ҳис-туйғуларга бой фаолият сифатида ўйин болаларнинг тарбиявий ишида ҳам 
катта қадр-қимматга эга. Улар маълум воқеликка асосланган бўлиб, ўйин мақсадига эришиш 
йўлида ҳар хил тўсиқ ва қийинчиликларни енгиб ўтишга йўналтирилган. Кўплаб 
мутахассисларнинг таъкидлашича, ҳаракатли ўйинлар боланинг билимларини, дунё ҳақидаги 
тасаввурларини тўлдирувчи, унинг тафаккури, чаққонлик, қувноқлик каби хусусиятлари, 
ахлоқий-иродавий сифатларни ривожлантирувчи воситадир. Ҳаракатли ўйинларни ўтказишда 
бола шахсини шакллантиришга йўналтирилган ҳар хил усулларни комплекс тарзда қўллашнинг 
катта имкониятлари мавжуд. Ўйин жараёнида нафақат эгалланган билимларни синаш, балки 
уларни мустаҳкамлаш, такомиллаштириш, шахснинг янги сифатларини тарбиялаш рўй беради. 
Ҳаракатли ўйинларнинг соғломлаштирувчи таъсири шундан иборатки, бу ўйинлар мазмунига 
бола бажарадиган хилма-хил ҳаракатлар киритилган. 
Ўйин жараёнидаги ҳаракатлар нафас олишни, қон айланишини фаоллаштиради, 
алмашинув жараёнларини яхшилайди. Ҳаракатли ўйинлар тоза ҳавода ўтказилса, уларнинг 
соғломлаштириш самараси янада ошади. Ўйинларни йилнинг ҳар хил вақтида ва фаслида 
ўтказиш эса айни вақтда болаларни чиниқтиришга ёрдам беради. Соғломлаштирувчи самара 
бевосита бола руҳиятига яхши таъсир қилувчи ижобий ҳислар билан ҳам боғлиқ. 
Ҳиссий кўтаринкилик ҳаракатларни тўғри бажаришда, ўйин вазиятларида мўлжални янада 
аниқ олишни яхшилашда, вазифаларни аниқ англаш ва тезкор фикрлашда ифодаланади. Бу эса, 
ўз навбатида, ирода соҳасини ривожлантиришга олиб келади, чунки ўйин давомида бола ҳар 
хил қийинчиликларни енгиб ўтади. Ҳаракатли ўйинларнинг таълимий аҳамияти шундан 
иборатки, улар тизимлаштирилган билимларнинг ўзлаштирилишини таъминлайди, ҳаётий 
муҳим бўлган билим ва кўникмаларни шакллантиришга ёрдам беради, ҳаракат қобилиятларини 
ривожлантиради. Айни вақтда ҳаракатли ўйинлар жисмоний тарбия машғулотларига барқарор 
қизиқишни шакллантиришга ёрдам беради. Шу билан бирга, кузатувчанликни, таҳлил қилиш, 
таққослаш, кўрилган нарсани умумлаштириш қобилиятларини ривожлантиради. 
Боланинг ақлий тарбиясида ҳаракатли ўйинларнинг роли ҳаммага маълум: болалар 
қоидаларга риоя қилиш ва онгли равишда ҳаракат қилишни ўрганадилар.Ўйинларда улар 
атрофидаги оламни англайдилар.Ўйин жараёнида хотира фаоллашади, тафаккур ва тасаввур 
ривожланади. Болалар ўйинда ўзларининг ва ўртоқларининг ҳаракатларини таҳлил қилишни 
ўрганадилар. Қўшиқлар, шеърлар, саноқ билан ўтказиладиган ўйинлар болаларнинг сўз 
бойлигини тўлдиради, нутқини бойитади, миллий маданиятга яқинлаштиради. Шундай экан, 
жисмоний тарбия дарсларини ҳар хил ҳаракатли ўйинлар билан бойитишимиз ва уларни янада 
самарали қўллаш усулларини ишлаб чиқишимиз зарур. 
Адабиётлар: 
1. Ш.М.Мирзиёев. “Жисмоний ва маънавий етук ёшлар – эзгу мақсадларимизга етишда 
таянчимиз ва суянчимиздир” мавзусида “Камолот” ёшлар ижтимоий ҳаракатининг IV 
қурултойидаги нутқи. Халқ сўзи. 2017 йил 

---