O'lchov asboblari, tasnifi. O'lchov vositalarining metrologik xususiyatlari
o'lchovlar uchun mo'ljallangan, ushbu maqsadlar uchun normallashtirilgan metrologik xususiyatlarga ega bo'lgan, fizik kattalik birligini ko'paytiradigan va (yoki) saqlaydigan texnik vosita.
o'lchovlar uchun mo'ljallangan, ushbu maqsadlar uchun normallashtirilgan metrologik xususiyatlarga ega bo'lgan, fizik kattalik birligini ko'paytiradigan va (yoki) saqlaydigan texnik vosita.
O'lchov vositalarining asosiy tasniflash xususiyatlari bu turi, turi va metrologik maqsadidir.
O'lchov vositalarining asosiy tasniflash xususiyatlari bu turi, turi va metrologik maqsadidir.
Tur - bu bir xil sxematik diagramma, dizaynga ega bo'lgan va bir xil texnik shartlarga muvofiq ishlab chiqarilgan o'lchov vositalarining to'plamidir.
Tur - bu har qanday jismoniy miqdorni o'lchash uchun mo'ljallangan o'lchov vositalarining turlari to'plami.Ishlash printsipi va dizayn xususiyatlari bo'yicha (turlari bo'yicha) barcha o'lchov vositalari o'lchov transduserlari, o'lchash asboblari, o'lchov tizimlari va o'lchov moslamalariga bo'linadi.
Ishlaydigan o'lchov asboblari - nazorat va o'lchov ob'ektlarining parametrlari va xususiyatlarini o'lchash uchun mo'ljallangan o'lchov vositalari
Standartlar - yuqori aniqlikdagi o'lchovlar (o'lchovlar tizimlari) bilan bog'liq bo'lgan va kattalik birligini (o'lchov birligining ko'paytmasi va pastki ko'paytmalari) ko'paytirish va saqlash uchun mo'ljallangan, o'lchovni boshqa o'lchov vositalariga o'tkazish uchun.
Asbobning o‘lchash xatoligi. Bu xatolik sifatida mutlaq xatolik, nisbiy xatolik yoki keltirilgan xatolik berilgan bo‘lishi mumkin. Bu xatoliklar xususida keyingi mavzularda yetarli ma’lumotlar berilgan.
Asbobning o‘lchash xatoligi. Bu xatolik sifatida mutlaq xatolik, nisbiy xatolik yoki keltirilgan xatolik berilgan bo‘lishi mumkin. Bu xatoliklar xususida keyingi mavzularda yetarli ma’lumotlar berilgan.
O‘lchash diapazoni.Bu asosan ko‘p diapazonli asboblarga tegishli. Aksariyat hollarda asbobning har bir o‘lchash diapazoniga taalluqli xatoliklari ham beriladi.
Xususiy energiya sarfi.Bu tavsif ham muhim hisoblanib, asbobning o‘lchash zanjiriga ulanganidan so‘ng kiritishi mumkin bo‘lgan xatoliklarini baholashda ahamiyatli sanaladi. Ayniqsa, kam quvvatli zanjirlarda o‘lchashlarni bajarishda bu juda muhimdir.
Xususiy energiya sarfi o‘lchash asbobining tizimiga va konstruktiv ishlanishiga bog‘liq bo‘lib, ayniqsa, kichik quvvatli zanjirlarda o‘lchashlarni bajarishda juda muhimdir.
Elektromexanik turdagi analogli o‘lchash asboblari. Analogli o‘lchash asboblari yoki bevosita ko‘rsatuvchi asboblar elektr o‘lchashlar va umuman o‘lchash texnikasida keng o‘rin olgan asboblardan hisoblanadi. Bu turdagi asboblarda ko‘rsatuv qaydnomasi uzluksiz (funktsional) ravishda o‘lchanayotgan kattalik bilan bog‘liqlikda bo‘ladi.
Elektromexanik turdagi analogli o‘lchash asboblari. Analogli o‘lchash asboblari yoki bevosita ko‘rsatuvchi asboblar elektr o‘lchashlar va umuman o‘lchash texnikasida keng o‘rin olgan asboblardan hisoblanadi. Bu turdagi asboblarda ko‘rsatuv qaydnomasi uzluksiz (funktsional) ravishda o‘lchanayotgan kattalik bilan bog‘liqlikda bo‘ladi.
Bevosita ko‘rsatuvchi elektr o‘lchash asboblari, (xususan elektromexanik asboblari) ikki asosiy qismdan, ya’ni o‘lchash zanjiri va o‘lchash mexanizmidan iborat deb qarash mumkin
Anolog o‘lchash asboblarining strukturaviy sxemasi.
Anolog o‘lchash asboblarining strukturaviy sxemasi.
O‘lchash asboblari qaysi tizimga taalluqli mexanizmdan iborat bo‘lishidan qat’y nazar, asbob qo‘zg‘aluvchan qismining harakatlanishi elektromagnit maydon energiyasining o‘zgarishiga bog‘liq.
O‘lchanadigan kattalik ta’siri ostida hosil bo‘lib, asbob ko‘rsatkichini ko‘payish tomoniga og‘diruvchi moment aylantiruvchi moment deyilib, u umumiy holda quyidagicha ifodalanadi:
M = dWе /d,
bu yerda, We – elektromagnit maydon energiyasi, – asbob qo‘zg‘aluvchan qismining burilish burchagi.
Yuqoridagi ifodani (5.1) boshqacha ko‘rinishda yozish mumkin:
M = F(X1),
ya’ni aylantiruvchi momentni o‘lchanadigan kattalik va asbob qo‘zg‘aluvchan qismining burilish burchagi funktsiyasi deb qarash mumkin. O‘lchash asbobining qo‘zg‘aluvchan qismiga aylantiruvchi momentdan tashqari aks (teskari) ta’sir etuvchi moment ham ta’sir etishi lozim. Aks ta’sir etuvchi moment bo‘lmaganda edi, asbobning strelkasi shkalasidan chetga chiqib ketgan bo‘lar edi. Aks ta’sir etuvchi moment aylantiruvchi momentga qarama – qarshi yo‘nalgan bo‘lib, qo‘zg‘aluvchan qisminiig burilish burchagi kattalashishi bilan ortishi lozim. Aks ta’sir etuvchi moment M aylantiruvchi momentga tenglashguncha (M=M) qo‘zg‘aluvchan qism aylantiruvchi moment ta’siridan buriladi. Ko‘p elektr o‘lchash asboblarida aks ta’sir etuvchi moment tortqi, prujina va osmalarning buralishi bilan hosil qilinadi.
