Щзбекистон республикаси

9.12-расм. Тиш қирқиш долбяклари.

а- тўғри тишли; б-қийшиқ тишли
Ғилдиракларга долбяк ёрдамида тишлар қирқиш. Ғилдиракларга тишлар қирқишнинг юқори унумли усулларидан бири тиш ўйиш усулидир. Бу усулда кесувчи асбоб сифатида долбяк ишлатилади. Долбяк модули қирқиладиган ғилдирак тиши модули билан бир хил бўлган тишли ғилдиракдир. Долбяк қирқиладиган ғилдиракдан шу билан фарқ қиладики, у ғилдирак торецига кесувчи қирралар чархланиб, кесувчи асбобга айлантирилган. Долбяклар ўз конструкцияси жиҳатидан тўғри тишли долбяклар билан қийшиқ тишли долбякларга бўлинади (9.12-расм).



9.13-расм. Долбяк турлари.
а-дисксимон; б- косасимон; в-втулкасимон; г- қуйруқсимон.

Долбяк воситасида венецлар бир-бирга яқин жойлашган блок шестернялари, шунингдек, сиртқи ва ички илашувли цилиндрик шестернялар тайёрлаш ҳам мумкин. Долбяклар қуйидаги типларда бўлиши мумкин; дисксимон, косасимон, втулкасимон ва қуйруқсимон (9.13-расм). Сиртқи тишли шестернялар дисксимон ва косасимон долбяклар билан, тишлари ички жойлашган шестернялар эса втулкасимон ва қуйруқсимон долбяклар билан қирқилади.

3. Тишли ғилдиракларнинг тишларига пардоз бериш усуллари, кесувчи асбоблар

Ғ илдиракларнинг тиш қирқиш дастгоҳларида қирқилган тишлари профилида ва ўлчамларида, одатда, муайян нуқсонлар бўлади. Агар тишли ғилдиракларга тишларнинг тозалиги ва тишлар ўлчамларининг аниқлигига нисбатан юқори талаблар қўйилса, пардозлаш ишларидан фойдаланилади. Шеверлаш усулида тобланмаган ва HRC = 38 қаттиқликкача тобланган тишларнинг юзаларини пардозлаш, жилвирлаш билан притирлаш усулларидан эса тобланган тишларнинг юзаларини пардозлаш фойдаланилади.



Шеверлаш. Тишли ғилдираклар махсус асбоб – шевер воситасида ишланади, бу асбоб қийшиқ тишли рейка шаклда ёки қийшиқ тишли ёхуд тўғри тишли шестерня шаклида бўлади. Шеверларнинг бу турлари тўғри ва қийшиқ тишли цилиндрик шестерняларга ишлов беришда қўлланилади. Бу турдаги шеверлардан ташқари, червяк ғилдираклар тишларига пардоз бериш учун ишлатиладиган червяк шеверлар ҳам бўлади. Шеверларнинг бу турларидан энг кўп ишлатиладиган тишли ғилдирак шаклидаги шевердир. Тишли диск шевер цилиндрик шестерня шаклда бўлиб, унинг тишларида кесувчи қирралар ҳосил қиладиган бир қатор ариқчалар бўлади (9.14-расм). Шевер Р18 маркали тезкесар пўлатдан тайёрланади. Шеверлаш учун тиш қалинлигидан қолдириладиган қўйим 0,1 дан 0,25 мм гача бўлади.