Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Голланд Республикасининг ташкил топиши. Бунга жавобан 
еттита шимолий вилоятлар 1579 йилда Утрехт унияси деб номлан-
ган ҳужжатни имзолаб, иттифоқ туздилар. Улар «худди битта вило-
ят каби абадий бирлашиш»га ва испанларга қарши биргаликда жанг 
қилишга ваъда бердилар.
Шундан сўнг тез орада улар Филипп IIни тахтдан туширилган 
деб эълон қилдилар. «Худо одамларни, – дейилган эди ҳужжатда – 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

132
ҳукмдор учун эмас, аксинча ҳукмдорни одамлар манфаатлари учун 
яратади. Агар ҳукмдор ўз фуқаролари манфаати учун қайғурмас 
экан, у энди ҳукмдор эмас, бўйсуниш лозим бўлмаган золимдир». 
Бой буржуазия янги давлат тепасига Вильгельм Оранскийни қўйган 
ҳам бўларди, лекин у ёлланган қотил қўлида ҳалок бўлди. Шимо-
лий Нидерландияда пайдо бўлган янги давлат «Бирлашган про-
винциялар» деб аталувчи иттифоқни ташкил қилган етти вило-
ятдан энг аҳолиси кўпи ва энг қудратлисининг номи билан содда 
қилиб «Голландия Республикаси» деб атала бошланди. Республика 
ўз мустақиллиги учун яна узоқ вақт Испания билан жанг қилишга 
мажбур бўлди. Фақат 1609 йилдагина Испания Голландияни тан ол-
ганлиги ҳақидаги шартномага қўл қўйди.
Шундай қилиб узоқ вақт давом этган ва қизғин кураш на-
тижасида мағрур ва эрксевар халқ Шимолий Нидерландиянинг 
мустақиллигига эришди, лекин бўлиб ўтган воқеаларнинг тарихий 
аҳамияти фақат шундангина иборат эмас. Бу кураш оқибатида Ши-
молий Нидерландияда феодал тартиблар барҳам топди ва Голланди-
яда ҳокимият тепасига буржуазия келди, янги капиталистик муно-
сабатлар жадал қарор топиш йўлига ўтди.
* * *
Иқтисодий, сиёсий ва маданий ҳаётнинг ривожланиши натижа-
сида XVI–XVII асрларда бир қатор Европа мамлакатларида капита-
листик тузум шакллана бошлади. Бу тузумнинг асосий жиҳатлари 
шундан иборат эдики, инсон озодлиги, қадр-қиммати ва эрки каби 
янги демократик қадриятлар асосида унинг тадбиркорлиги, ташаб-
бускорлиги учун кенг йўл очилди, яхши яшашга интилиш, меҳнат 
қилиш, тежамкорлик каби хислатлар шаклланди.
Ишлаб чиқариш ва савдода вужудга келган нисбатан эркинлик 
саноатнинг тез суратлар билан ривожланиши учун имконият ярат-
ди. Фан ва техника шиддат билан ривожланди, янги ихтиролар на-
тижасида машиналар қўл меҳнатини ишлаб чиқаришдан сиқиб 
чиқара бошлади.
Буларнинг барчаси Европада жамиятнинг қиёфасини ўзгартириб, 
янги, индустриал цивилизациянинг шаклланиши учун асос яратди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

133