Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

A S '

(79)

/

T F .

2 1 2

- rasm.

b

Ah

S h u n d a y   q ilib ,sirt  taranglik  koeffitsien ti 

m iqdor jihatidan  suyuqlik  sirtini  bir birlikka 

o'zgartirish  uchun  zarur  bo'lgan  ishga  teng 

ekan.

Parda sirtini  kattalashtirishda AA bajarilgan  ish hisobiga suyuqlik 

sirtining  potensial  energiyasi  ortadi.  Shuni  qayd  qilish  kerakki, 

parda  ch o'zilg an id a sirtga chiqayotgan  m olekulalarning potensial 

energiyasi  o rtad i,  ularning  issiqlik  harakati  kinetik  energiyasi  esa 

shunga mos ravishda kamayadi.  N atijada parda cho'zilganda biroz 

soviydi.  Parda  qisqarganda  esa  aksincha  isiydi.  Suyuqlik  sirtining 

qisqarishida  sirt  potensial  energiyasining  kam ayishi  hisobiga  ish 

bajariladi.  Shunday qilib,  parda sirtining o'zgarishi parda tem pera­

turasining  o'zgarishiga  olib  keladi.  Bu  esa,  o 'z   navbatida,  sirt 

taranglik koeffitsientining o'zgarishiga sabab bo'ladi.  a   ni  o'zgarm as 

saqlash uchun parda sirtini  izotermik cho'zish yoki qisqartirish kerak 

bo'ladi.  Buning  uchun  pardani  shunday sekinlik bilan  cho'zish yoki 

qisqartirish  kerakki,  uning  temperaturasining  o'zgarishi  atrof-m uhit 

bilan bo'ladigan issiqlik almashinishi natijasida kompensatsiyalanadi.

Suyuqlik sirti  potensial  energiyasining suyuqlik sirti  izoterm ik 

qisqarish  ishiga  aylana  oladigan  qism i  suyuqlik  sirtining  ДE  erkin 

energiyasi deyiladi.  U  quyidagiga  teng bo'ladi:

Д E — AA — oAS.

(80)

S hunday  qilib,  sirt  taranglik  koeffitsienti  suyuqlik  sirtini  bir 

birlikka  izoterm ik  o'zgartishga  to 'g 'ri  keladigan  erkin  energiyaga 

m iqdor jih atd an   teng  ekan:

a = A4 .  

(81)

(78) va  (81)  ifodalardan  ko'rinadiki,  SI  da sirt taranglik koeffitsienti