Shu mashinalar soni

N	kom		2N	kom	,	N	kom		6N
kom
j	j	pto	k

Bu yerda:	N	Kom	joriy ta’mirlashlar soni;
		J

N	Kom		davriy texanik xizmat ko’rsatishlar soni. avtomobillar uchun yillik texnik xizmat ko’rsatishlar soni quyidagiga teng:
	Pto

N_1-txk  16N_k, N_2-txk  6N_k ; (6.4),

Har bir alohida mashina uchun rejalashtirilgan bajarilgan ish hajmi bo’yicha ta’mirlashlar sonini aniqlash. Agar har bir mashina uchun yil davomida o’tkazilgan ta’mirlash va texnik xizmat ko’rsatish turlarini aniqlash lozim bo’lsa, hisoblash quyidagicha bajariladi.

Kapital ta’mirlarning zarurligi va ularni o’tkazish soni quyidagi formuladan aniqlanadi:

Nk1		Vy1  Vk1	,	Nk2		Vy1  Vk2	,	Nk3		Vyp  Vkp
		Ak				Ak				Ak

bunda: N_k1, N_k2, ... N_kp - 1, 2 ... , n - mashinaning kapital ta’mirlashlari soni;
V_y1, V_y2, ... V_yp - 1, 2 ... , n - mashinaning rejalashtirish hajmi (etalon gektar, sarflanadigan yonilg’ining kg dagi miqdori, motosoat, hosili yig’ilgan gektar maydoni, o’tilgan km yo’li);
A_k - kapital ta’mirlashlararo interval (V_y uchun berilgan birliklarda ifodalanadi).
V_k1, V_k2, ... V_kp - 1, 2, ..., N - mashinaning oxirgi kapital ta’mirlashdan boshlab bajargan ish hajmi (V_y uchun berilgan birliklarda ifodalanadi).
Mazkur rusumdagi mashinalar uchun kapital ta’mirlashlarning umumiy soni:
N_k - N_k1  N_k2  …  N_kp ; (6.5),

Har bir mashina uchun joriy ta’mirlashlar soni (N_j) quyidagicha aniqlanadi:

Nj1		Vy1 Vo1	-	Nk1	,	Nt2		Vy2 Vo2	-	Nk2	(6.6)
		Aj						Aj

Njp		Vyp Vop	-	Nkp
		Aj

bunda V_o1, V_o2, ... V_op - 1, 2 va hokazo mashinalarning oxirgi ta’mirlashdan boshlab bajargan ish hajmi;
A_j - joriy ta’mirlashlararo interval.
Mazkur rusumdagi mashinalar uchun joriy ta’mirlashlarning umumiy soni quyidagiga teng:
N_j  N_j1  N_j2  ...  N_jp ; (6.7),
Mashinalarni ta’mirlash va texnik xizmat ko’rsatishning ta’mirlashga jalb etish koeffitsientlari bo’yicha aniqlanadigan yillik soni har qaysi markadagi mashinalar uchun quyidagicha hisoblab topiladi (9-jadval).
Kapital ta’mirlashlar soni (N_k) quyidagi ifodadan aniqlanadi
N_k  k₀ _k ; (6.8),
bunda k₀ - mazkur rusumdagi mashinalar soni;
_k - kapital ta’mirlashga jalb etish koeffitsienti.
Joriy ta’mirlashlar soni (N_j) quyidagiga teng:
N_j  k₀ _k ; (6.9),
bunda _k - joriy ta’mirlashga jalb etish koeffitsienti.
Mashinalarga N_1-txk, N_2-txk, N_3-txk texnik xizmat ko’rsatishlar soni ham xuddi shu usulda aniqlanadi:
N_1-txk  k₀₁, N_2-txk  k₀₂, N_3-txk  k₀₃ ; (6.10),
bunda ₁, ₂, ₃, - texnik xizmat ko’rsatishga jalb etish koeffitsientlari.
Traktor, avtomobil va kombaynlarni ta’mirlashga va texnik xizmat ko’rsatishlarga jalb etish yillik koeffitsientlarining taxminiy qiymatlari jadvalda keltirilgan.


9-jadval
Texnik xizmat ko’rsatish koeffitsienti

Mashinalar turi	Jalb etish koeffitsienti
	Ta’mirlash		Texnik xizmat ko’rsatish
	Kapital (nk)	Joriy (nj)	1-TXK (n1)	2-TXK (n2)	3-TXK (n3)	Mavsumiy (nk)
Traktor Avtomobil Kombayn	0,30 0,30 0,25	0,60 - 0,60	24 20 8-10	6 6 -	0,1 - -	2,0 2,0 0,15

Qishloq xo’jalik mashinalarini joriy ta’mirlashga jalb etish koeffitsienti o’rtacha 0,7...0,8 ga teng qilib olinishi mumkin.

Jalb etish koeffitsienti o’tgan yil ma’lumotlari asosida quyidagi formula bo’yicha topilishi mumkin:

r		Nr	; (6.11)
		Nrs

bunda _r - mashinani ta’mirlashga jalb etish koeffitsienti;
N_r - mazkur rusumdagi mashinalarda o’tgan yili bajarilgan ma’lum turdagi ta’mirlashlar soni;
N_rs - mazkur rusumdagi mashinalarning o’tgan yilgi ruyxatda ko’rsatilgan soni.
Mashinalar ta’mirlashning mehnat sig’imi. Texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash bo’yicha yillik ish hajmini aniqlash uchun mashinalarga texnik xizmat ko’rsatish va ularni ta’mirlash mehnat sig’imi ma’lumotlardan foydalanishi lozim.
Mashinalarga yil davomida ko’rsatiladigan texnik xizmat ko’rsatish va ularni ta’mirlash sonini aniqlab va bitta mashina uchun har bir tur ta’mirlash va texnik xizmat ko’rsatish mehnat sig’imini bilgan holda jami mehnat sig’imi (T_j)ni quyidagi tenglamadan aniqlash mumkin:
T_j  T_1n1  T₂n₂  ..  T₁n₁ ; (6.12),


bunda T₁, T₂, ... , T₁ - turli rusumda mashinalar uchun ta’mirlsh ishlari va alohida ta’mirlash turlari hamda texnik xizmat ko’rsatishlar uchun mehnat sig’imi;
n₁, n₂, ... n₁ - turli rusumlardagi mashinalarning ta’mirlashlari soni.


Ta’mirlash korxonasida ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil qilish
Ish rejasini bajarish uchun ta’mirlash korxonalari binolarga, ustaxonalarga, ishchi kuchiga ega bo’lishi kerak. Bularni hisoblash uchun korxonaning ish rejimini va ishchilar, uskunlar hamda korxonaning vaqt fondini aniqlash lozim.
Ta’mirlash korxonasining ish rejimi smenaning davomiyligi (soatlarda) va smenalar soni bilan xarakterlanadi.
Ish smenasining vaqti xo’jaliklar ustaxonalarning hamma tsexlarida va bo’limlarida 7 soat (xafta olti ish kuni bo’lganda), "Agrosanoat" korxonalarida esa (xaftada besh ish kuni bo’lganda) 8,2 soat (xaftasiga 41 soat) bo’ladi. Barcha zararli sexlarda (payvandlash, misgarlik, galvanika va boshqa sexlarda) ish smenasi xaftada olti ish kuni bo’lganda 6 soat, xaftada besh ish kuni bo’lganda 7 soat davom etadi.
Vaqt fondi ishni rejalashtirilgan kalendar muddatda bajarish uchun ishchi (uskuna, korxona) sarflaydigan soat hisobidagi vaqtdan iborat.
Ishchining rejalashtirilgan davrdagi haqiqiy vaqt fondi (F_iv) quyidagi tenglama bo’yicha hisoblanadi:


F_iv  (d_k -d_d - d_b - d_o) t _x - (d_do  d_bo) ; (6.13),


bunda d_k, d_d, d_b va d_o-tegishli ravishda bir yillik kalendar dam olish, bayramlar va otpuska kunlari; t-ish smenasi vaqti; _x-ish vaqtining sababli ravishda yo’qotilishini hisobga oluvchi ishchining ishga chiqish koeffitsienti (n_x - 0,95);
d_do va d_bo - dam olish va bayram kunlari oldindan qisqa smenalar soni (smena 7 soat bo’lganda).
Uskunaning rejalashtirilgan davrdagi vaqt fondi (F_uv) quyidagi formuladan aniqlanadi:


F_uv  (d_k - d_d - d_b) tn _i - (d_do  d_bo) n₁ ; (6.14),


bunda _n - stanokning kapital ta’mirlashda turishi hisobga olingan holda ishlash vaqti koeffitsienti (n_i = 0,95); n - smenalar soni.
Ta’mirlash korxonasining rejalashtirilgan ish davridagi vaqt fondi (F_rk) quyidagicha aniqlanadi:


F_rk  (d_k - d_d - d_b) tn - (d_bo - d_do)n ; (6.15),


Ishlab chiqarish ishchilarning sonini hisoblash. Agar ta’mirlash korxonasi yil davomida ish bilan bir xilda ta’minlangan bo’lsa, u holda ishlab chiqarishning ishga chiqishlari soni quyidagi tenglamadan topiladi:

R	Tj	(6.16)
	Fiv

bunda T_j - ta’mirlash ishlarining jami mehnat sig’imi;
F_iv - ishchining haqiqiy vaqt fondi.
Agar ta’mirlash korxonasi ish bilan bir tekis ta’minlanmagan bo’lsa, u holda ishchilarning ishga chiqishlari soni yuklasi tekisroq bo’lgan davrlar bo’yicha aniqlanadi.
Ishchilarning kerakli sonini, shuningdek, ta’mirlash ishlari jadvalidan kundalik tegishli yuklamasini ish kuni uzunligiga bo’lib aniqlash ham mumkin.
Ixtisosliklar bo’yicha ishchilar soni mashina ta’mirlashning umumiy mehnat sig’imini tashkil etuvchi turli ishlar mehnat sig’imi me’yorlaridan aniqlanadi.
Xo’jalik ustaxonasida mashinalarni ta’mirlash umumiy mehnat sig’imi: stanokda bajariladigan ishlar, chilangarlik-yig’ish, temirchilik, payvandlash, duradgorlik-bo’yoqchilik va tunukachilik ishlari mehnat sig’imlaridan tashkil topadi:

T_um  T_st  T_sl  T_t  T_p  T_buyash  T_tun ; (6.17),

bunda
T_st - stanokda bajarilgan ishlar; s, T_sl - chilangarlik yig’ish; s,
T_t - temirchilik; s, T_p - payvandlash; s, T_bo’yash - bo’yash ishlari; s,
T_tui - tunukachilik ishlari; s.
Mashinalarni, uskunalarni ta’mirlashda va boshqa ishlarda turli ixtisos ishchilarning mehnat sarfi har bir xil bo’ladi. Ishchilar sonini ixtisosliklar bo’yicha, mazkur turdagi ta’mirlash yoki ishning umumiy mehnat sig’imi me’yoridan ish turlarining foiz hisobidagi nisbati bilan aniqlash mumkin. Xo’jaliklar ustaxonalarida mashinalarni ta’mirlashdagi ishlar mehnat sig’imining turli ixtisosliklar bo’yicha tahminiy taqsimlanishi 10-jadvalda ko’rsatilgan.