Shoyusupova nargiza turgunovna xolmurodov salimbek eshbekovich mehnat sotsiologiya

Biron-bir ijtimoiy tuzilmadagi intizomning ahvoli 
uning 
rahbarlari qanday mavqega ega ekanligiga jiddiy ravishda bo g‘liqdir. 
• 
Buyruq (farmoyish) berish birligi. 
Xizmatchiga biron-bir faoliyat 
to‘g‘risida faqat bir boshliq buyruq berishi mumkin. Hech bir holda 
ijtimoiy organizmning farmoyish berishdagi dualizmga moslashuvi 
mavjud bo‘lmaydi.
• 
Rahbarlikning birligi
. Bu tamoyilni quyidagicha ifodalash 
mumkin: bitta rahbar va bitta dastur ayni bir xil maqsadni ko‘zda tutuvchi 
operatsiyalar yi g‘indisi uchun kifoya qiladi. 
• 
Xususiy manfaatlarning umumiy manfaatlarga b o‘ysunishi. 
Bu tamoyilga muvofiq korxonada xizmatchilarning manfaatlari korxona 
manfaatlaridan yuqori turmasligi lozim. Bu erda turli xildagi ikki manfaat 
bir-biriga yuzma-yuz turadi, lekin ular bir xilda e’tirof qilinishga 
sazovordir: ularni kelishtirishga harakat qilish kerak. Bu boshqaruvning 
eng katta qiyinchiliklaridan biridir. 
• 
Personalning ra g‘batlantirilishi. 
Personalning ra g‘batlantirilishi 
bajarilgan ishga haq to‘lanishidir. U adolatli bo‘lishi va iloji boricha 
personalni, korxonani, yollovchi va yollanuvchini qanoatlantirishi lozim. 
• 
Markazlashtirish
. Markazlashtirish o‘z-o‘zicha yaxshi yoki 
yomon boshqaruv tizimi hisoblanmaydi. U rahbarlarning intilishi va 
sharoitga qarab qabul qilinishi yoki rad etilishi mumkin. U k o‘p yoki oz 
darajada 
hamisha 
mavjud 
bo‘ladi. 
Markazlashtirish 
yoki 
markazlashtirmaslik 
masalasi 
— 
o‘lchov 
masalasidir. 
Ahvol 
markazlashtirish darajasini aniqlashga kelib taqaladi. Bunda korxona 
uchun eng qulay markazlashtirish darajasini topish kerak. 
• 
Ierarxiya 
(bosqich, po g‘ona). Ierarxiya — quyi rahbarlik
lavozimlaridan tortib yuqori rahbarlik lavozimlarigacha bo‘lgan rahbarlar 
qatoridir.
• 
Tartib
. Moddiy tartibdagi bir formula hammaga ma’lum: har bir 
narsaning muayyan joyi bo‘lishi va har qanday narsa o‘z joyida bo‘lishi 
kerak. Ijtimoiy tartibning shakli shunday: har bir shaxs uchun muayyan joy 
bo‘lishi va har bir shaxs o‘z joyida bo‘lishi lozim. 
• 
Adolat
. Personalning o‘ziga yuklangan vazifalarni bajarishga 
tirishqoqlik va sadoqat bilan kirishmog‘ini rag‘batlantirish uchun unga 

---

121 
xayrxohlik bilan munosabatda bo‘lish lozim. Bobomiz Sohibqiron Amir 
Temur ham «Kuch – adolatdadir», degan edi. Adolat – xayrxohlikni odil 
sudlov bilan birga qo‘shish natijasidir.
•