Shoyusupova nargiza turgunovna xolmurodov salimbek eshbekovich mehnat sotsiologiya

mehnat va ish 
bilan bandlik o‘rtasidagi aniq farqni ajrata bilish kerak
. Mehnat –
insonning o‘ziga xos xususiyatlariga ega bo‘lgan faoliyati bo‘lib, 
harakatlarni anglatganligi, kuch-quvvat sarflanishi, natijadorlik, ijtimoiy 
foydalilik va hokazolar shular jumlasiga kiradi. Mehnat vaqt xususiyatiga 
ega, u bo‘linadi va dam olish bilan almashinib turadi. Mehnat – ishchi 
kuchini ishlab chiqishda ishlatish jarayonidir. Ish bilan bandlik insonning 
mehnat qilish munosabati bilan va mehnat sohasidagi ehtiyojlarni 
qondirish bilan bo g‘liq holda kechadigan ijtimoiy rivojlanishning muhim 
tomonlaridan biridir. Mehnatdan farqli o‘laroq, ish bilan bandlikni 
odamlarning aniq ish joyidagi amaliy faoliyatiga tenglashtirib bo‘lmaydi. 
Ish bilan bandlik mehnatga layoqatli odamlarning ish bilan qanday 
ta’minlanganligini ko‘rsatadi. Boshqacha qilib aytganda, odamni ish bilan 
band hisoblash uchun u biron-bir jamoaning a’zosi bo‘lishi yoki o‘z ishini 
yaratishi kerak.
7.2 Aholining ish bilan bandligi, uning asosiy 
turlari va shakllari 
Bozor iqtisodiyotiga o‘tish sharoitlarida ish bilan bandlik hamda 
uning tashkil qiluvchilari muammosi ham nazariy, ham amaliy jihatlarda 
yangicha ma’no kasb etadi. Mehnat bozori ish bilan bandlikni tartibga 
solishda faol o‘rinni egallaydi. Mehnat bozorida asosiy milliy resurs — 
ishchi kuchi shakllanadi hamda korxonalar, tarmoqlar va mintaqalar b
o‘yicha taqsimlanadi.

---

84 
Mehnat bozori iqtisodiy faol aholining ish bilan bandligini, ishlab 
chiqarish va xizmat ko‘rsatish sohasiga jalb etilishini ta’minlaydi. U 
xodimning o‘zi uchun yanada mosroq ish joyiga o‘tishini engillashtiradi. 
Mehnat bozori orqali korxonalar zarur miqdorda va talab qilingan sifatga 
ega ishchi bilan ta’minlanadi. Mehnat bozori qanday kadrlar, 
mutaxassislar, kasblarga talab borligini, ulardan qandaylari ortiqchaligini k
o‘rsatadi. Bu ko‘pgina mamlakatlar uchun dolzarb muammodir. Uning hal 
etilishi jamiyatning ijtimoiy taraqqiyotini ta’minlashga qodir b o‘lgan 
samarali iqtisodiyotning yaratilishini anglatadi.
Ish bilan bandlikni ishchi kuchiga talabni kengaytirishga (ularni 
foydali faoliyatga jalb qilish ko‘lamlari, shart-sharoitlari va shakllarini 
ta’minlashga, ish bilan band bo‘lgan xodimlarni shakllantirish, taqsimlash, 
foydalanish, bo‘shatish, qayta tayyorlash va qayta taqsimlashga) y
o‘naltirilgan chora-tadbirlar va harakatlar yig‘indisi, deb ta’riflash 
mumkin.
Bu kontseptsiya doirasida to‘la oqil (ratsional) va samarali bandlik 
farqlanadi.