Шошилинч педиатрия экстремал тиббиёт асослари билан

Заҳар деб, ҳар қандай моддани тана юзаси билан контактда бўлишида ѐки 
организмга кириши натижасида одам ҳаѐтига, соғлигига хавф солувчи ҳолатга 
айтилади
. Бу моддаларнинг бир неча турлари мавжуд: ўсимликлар, махсулотлар, газлар,
кимѐвий ѐки фармакологик моддалар. Заҳарланишлар фавқулодда рўй бериб, асосан 
болаларда олдиндан ўйлаб қилинмайди. Ўсмирлар кўпроқ суицид ҳолатларга токсик 
моддалар билан заҳарланиш таъсирида қўл урадилар. Аммо заҳарланишлар ҳар қандай 
ѐшда учраши мумкин. Асосан 8 ва ундан катта ѐшдаги болалар кўпроқ заҳарланадилар. 
Кичик ѐшдаги болаларда кўпроқ маиший тозаловчи воситалардан заҳарланишлар ва дори 
воситаларини болалар учун қулай жойга қўйиш натижасида учрайди. Иложи борича 
дорининг идишини топиш зарур. Бундай заҳарланишларни олдини олиш учун токсик 
моддаларни болалар қўли етмайдиган жойда сақлаш ва болалар билмайдиган идишга 
солмаслик керак. Дорининг номини, миқдорини ва қабул қилган вақтини қариндошлари,
дўстлари, врач ва сотувчилардан суриштириб билиш мумкин. Имкони борича дорининг 
идишини топиш керак. 
Заҳарнинг оғриқ қолдирувчи таъсири бевосита таъсирловчи ѐки модданинг 
емирувчи эффекти ѐки заҳарнинг таъсири натижасидан кейин организмга сўрилиши 
асосланган бўлиши мумкин. Бирор модданинг организмга таъсири исботлангунча,
потенциал токсик модда билан заҳарланиш тахмин қилиб турилади. Кўпинча токсик 
таъсирлар фақат қувватлантирувчи терапияни ва модданинг сўрилиши камайтирувчи 
тадбирларини талаб қилади.
Болаларга заҳарни таъсири, токсинни тури, унинг тушиш вақтидан ШТБЁ 
(ЭМПП) белгиланган вақтгача, организмга тушиш йўли ва усули, экспозицияси,
модданинг кучи ва миқдори, беморнинг вазни, ѐши ва умумий аҳволига қараб 
аниқланади.
Заҳарланишга сабаб бўлган моддани аниқлаш учун кўп ҳолларда тўлиқ анамнез 
йиғиш кифоя: 
1.
Заҳарланиш сабабини (бунда қадоғи ѐрдам бериши мумкин), модданинг сони 
баҳоланади, организмга тушиши (3 ѐш бола халқумининг ҳажми тахминан 5 мл,
10 ѐшда- 10 мл, ўсмирларда 15 мл) вақти, заҳарланишгача бўлган вақт ва боланинг 
ҳолатини аниқлаштирилади.
2.
Физикал текширишда кўпинча токсик моддани аниқлашга имкон берувчи қўшимча 
белгилар топилади.
3.
Заҳарланишнинг сабабини тасдиқлаш учун токсик моддани қонда ва сийдикдаги 
миқдорини синчковлик билан текшириш лозим. Имкони борича заҳарловчи 

---

230 
модданинг қондаги миқдори ўлчанади. Ошқозондаги массаларни таҳлил қилиш 
заҳарланишдан кейин 2-3 соат ичида ўтказилса маълумот олиб бўлмайди.