Шөлкемлестириў илажлары

ХII-бап. Электр майданы тәсири дөгерегиндеги ашық 
бөлистириўши электр үскенелери ҳәм ҳаўа линияларындағы 
жумыслар.
180. Электр майданы тəсири дөгерегиндеги ашық бөлистириўши электр үскенелери ҳəм 220 кВ 
ҳəм оннан жоқары кернеўли ҳаўа линиялары жумысларын орынлаўда Мəмлекетлик стандарт 
талабына тийкар ислеўшиниң усы майданда болыў ўақты шегараланып қойылыўы керек. 
181. Электр майданы кернеўлиги 5 кВ/м шекем болған майданларда ислеўшилердиң ол жер-де 
болыў ўақты шегараланбайды. Электр майданы кернеўлиги 20 дан 25 кВ/м шекем болған 
майданларда ислеўшилердиң ол жерде болыўы 10 минуттан аспаслығы шəрт. Электр 
майданы кернеўлиги 25 кВ/м ден жоқары болғанда қорғаў қуралларын қолла-ныў керек. 
Бунда ислеў мүддети бир жумыс күни ўақты менен шегараланады.
Электр майданы кернеўлиги 5 ден 20 кВ/м шекем болған майданда (белгили бир кер-неўлик 
астында) болыўы мүмкин болған ўақыт Т саат, төмендеги формула менен есапланады, яғный
2
50


бул жерде, Е - қадағалаўға болған электр майданыны тəсирли кернеўлиги, кВ/м.
Көрсетилген формула менен электр майданы кернеўлиги 10 кВ/м болғанда турыў ўақты 180 
минут, кернеўлиги 15 кВ/м болғанда болса 80 минутты пайда етеди.
Усы бəнд талаплары хызметкерлерге электр разрядының тəсир етиў мүмкинлиги улыўма 
жоғалтқан жағдайда күшли болады.
182. Жумыс күни ишинде ислеўшилердиң электр майданында болыў ўақтын бир мəртебе ямаса 
бөлип-бөлип ислеў мүмкин.Жумыс ўақтының қалған ўақтында қорғаў қураллары-нан 
пайдаланыўлары ямаса электр майданы кернеўлиги 5 кВ/м ден кем болған май-данда 
болыўлары керек.
183. Электр майданы кернеўлиги ҳəмде оның тəсир майданы ҳəм оны экранлаў шегарасы өлшеў 
нəтийжелери менен белгиленеди. Барлық жағдайларда жумысларды орынлаўда адамлар 
болыўы мүмкин болған майданды ҳəмме жеринде өлшеп атырған хызметкер тəсиринен 
сырттағы жерде анық өлшенетуғын электр майданының кернеўлиги өлшениўи шəрт.
Үскенелер ҳəм конструкцияларға минбей исленетуғын жумысларда кернеўликти өлшеў 
төмендегише əмелге асырылыўы шəрт:
қорғаў қураллары жоқ ўақытта – жер бетинен 1,8 метр бийикликте;
улыўма қорғаў қураллары ислетилгенде жер бетинен 0,5; 1,0 ҳəм 1,8 метр бийикликте 
өлшениўи зəрүр;
үскенелер ҳəм конструкцияларға минип исленетуғын (қорғаў қуралларының 
бар-жоқлығынан қаттий нəзер жумысларда өлшеў ҳəм жумыс орнының белгисинен 0,5; 1,0 
ҳəм 1,8 метр бийикликте ҳəм жерге жалғанған ток өткизиўши үскенелер бөлиминен 0,5 метр 
қашықлықтағы аралық өлшениў шəрт.
184. Бақлаў жүргизилип атырған майданда болыў ўақты майдан кернеўлигиниң ең жоқары 
болған көрсеткишин есапқа алып белгиленеди.
185. Қорғаў қураллары түринде төмендегилерди ислеў мүмкин: беккем орнатылған көшпе-
ли ҳəм көширмели экранлаў үскенелер; машина ҳəм механизмлерге орнатылып, алы-ныўшы 
экранлаў үскенелери; экранлаў комплектлери.
Экранлаў үскенелери Мəмлекетлик стандарт талапларын қанаатландырыўы шəрт.
Жерге тутастырылған автомашина кабиналары ҳəм кузовларында, механизмлер, көшпе-ли 
устахана ҳəм лабораторияларда сондай-ақ темир бетон ямаса металл түриндеги темир бетон 
менен жабылған гербиштен исленген имаратларда, электр майданы болмаған қудық 

---

28
қақпақлары жерге жалғанған имаратларда ислегенде ол жерге қорғаў қуралларын қоллаў 
талап етилмейди.
186. Көшпели ҳəм қөширмели экранлаў үскенелери орнатылған жерлерде жерге жалғанату-ғын 
қурылмаларға ямаса оларға жалғанған металл конструкцияларға қалыңлығы кеминде 10 мм
2
болған жумсақ мыс сым арқалы жерге жалғаныўы шəрт.
Машина ҳəм механизмлерге орнатылған, алыныўшы экранлаў үскенелерине гальваник 
жалғанған болыўы шəрт.
Машина ҳəм механизмлер жерге жалғанған жағдайда оларға орнатылған алыныўшы 
экранлаў үскенелериниң қосымша жерге жалғаныўы талап етилмейди.
Бөлек жеке экранлы комплектлерин жерге жалғаў арнаўлы ток өткизбейтуғын арнаўлы аяқ 
кийиминде ислениўи керек. Изоляцион тийкар үстинде (боялған металл, изолятор, ағаш 
төселме ҳəм басқаларда) турып ислегенде ямаса жерге жалғанған конструкциялар-ды ашық 
қол менен (қолғапсыз) тийиў керек болған жумысларда экранлаў кийимлери қосымша 
қалыңлығы 10 мм
2
жумсақ арнаўлы мыс сым менен жерге жалғаў үскенелери-не ямаса усы 
үскенелерге жалғанған металл конструкцияларға жалғаныўы шəрт.
187. 1000 В кернеўгеше кернеў астына болған ток өткизиўши бөлимлерге тийип кетиў мүмкин 
болған ҳəмде электр үскенелерин сынаў ўақтында (жоқары кернеў астында сынаў өткерип 
атырған хызметкерлердиң тек өзи ушын) ҳəм электр кепсерлеў жумысларында экранлаў 
комплектлерин ислетиў қадаған етиледи. Бундай жағдайларда ислеп атырған ислеўшилерди 
экранлаў үскенелери менен қоллап қарғаў шəрт.
188. Өширип қойылған ток өткизиўши бөлимлердиң бөлимлеринде ислегенде кернеў тəси-ринде 
пайда болатуғын потенциалды алып таслаў ушын усы үскене жерге жалғаныўы зəрүр. 
Өширип қойылған жерге жалғанбаған ток өткизиўши бөлимлерге қорғаў қурал-ларсыз тийиў 
қадаған етиледи. Сондай-ақ жерден изоляцияланған ҳалда ислеў мүмкин болған оңлаў 
қураллары ҳəм үскенелери де жерге жалғаныўы шəрт.
189. Электр майданы тəсири дөгерегинде ҳаўа менен толтырылған дөнгелеклерде ислейту-ғын 
машина ҳəм механизмлер жерге жалғанған болыўы шəрт.
Усы транспорт қураллары электр майданы тəсири дөгерегинде ҳəрекет еткенде кернеў 
тəсиринде пайда болатуғын потенциялды алып таслаў ушын оның шассасына ямаса кузовына 
жерге тийип турыўшы металл шынжыр жалғанған болыўы зəрүр.
190. Электр майданы тəсири дөгерегинде машина ҳəм механизмлерге жанылғы ҳəм майлаў 
материалларын қуйыў қадаған етиледи.
191. Электр майданы тəсири дөгерегиндеги үскене ҳəм конструкцияларға миниў керек бо-лып 
қалғанда электр майданы кернеўлиги ҳəм жумыс ўақтының мүддетинен қаттый нəзер қорғаў 
қуралларынан пайдаланыў шəрт. Телескопик минара ҳəм гидроподъем-никте көтерилгенде 
оның көтерме корзинасы экран менен тəмийинлениўи керек ямаса экранлаў комплектинен 
пайдаланыў зəрүр.
192. Экранлаў майданында ашық бөлистириўши үскенениң конструкциялары ишинде сон-дай-ақ 
газ релеси, күш трансформаторындағы май дəрежесин көрсетиўши релеге зəнги менен 
көтерилиўде электр майданының тəсирине қорғаў қуралларын пайдаланыў шəрт емес.
193. Ашық бөлистириўши электр үскенелерин көзден өткериўге ҳəм жумыс орнына барыўда 
ҳызметкер усы мақсетлер ушын ислеп шығылған ҳəрекетлениў жолы бойынша жүриўи керек.