Shoira usmanova чит ти"Ч "иг ■

Tayanch so‘zlar: adabiy til, so‘zlashuv tili, me’yor, ijtimoiy, individual, mahalliy, kod, gipoteza, nazariya, yo'nalish, farqlilik, o‘zaro aloqa, til sotsiologiyasi, nutq akti, ayollar nutqi, erkaklar nutqi, yoshlar nutqi, kommunikatsiya, vaziyat, rol, mavzu, muomala, muloqot, qatlam, guruh.

1. 
   Germaniya sotsiolingvistikasining vujudga kelishi
   

Nemis tilshunosligi tarixiga nazar tashlanganda sotsiolingvistikaning rivojlanishiga asos sifatida xizmat qiladigan ikki yo’nalishni ko‘rish mumkin. Birmchi yo‘nalish nemis tilining shakllanishidagi tarixiy xususiyatlardan kelib chiqqan. Ma’lumki, XIX asming ikkinchi yarmigacha davom etgan Germaniyaning ko‘p asrlik feodal tarqoqligi birinchidan, nemis tilida bir-biridan farq qiladigan ko‘p sonli dialektlaming mavjudligida, ikkinchidan, nemis adabiy-milliy tilining favqulodda sekin shakllanganligida, uchinchidan, talafiuz va grammatika me’yorlarida mahalliy ikkilanishlaming uzoq davom etganligi hamda hozirgi nemis so‘zlashuv tilida mahalliy talafiuz va lug‘aviy farqliliklaming sezilarli darajada saqlanib qolganligida namoyon boTgan. Ana shu xususiyatlami nazarda tutgan holda, nemis tilshunosligi asosiy diqqat-e’tiborini an’anaviy tarzda dialektlar, me’yor muammosi, shuningdek, adabiy til, so'zlashuv tili va dialektlaming o‘zaro munosabatini o'rganishga qaratdi¹. Y.Grimm, LA. Shmeller, G.Venker, F.Vredlaming tadqiqotlari bunga misol boia oladi.
Nemis tili dialektlarini har tomonlama chuqur va jadal o‘rganish ikkinchi jahon urushigacha davom etdi. Bu tadqiqotlarga dialektologiya uchun an’anaviy vazifalami belgilash xos boTib, birinchi galda lingvistik geografiya metodlari yordamida dialektlaming hududiy tarqalishi aniqlandi, so'ngra ulaming tarqalishidagi tarixiy davomiylik belgilandi. Dialektning ijtimoiy tomoniga nisbatan bo‘lgan dastlabki davrlardagi qiziqish ma’1 urn darajada yo’qolgan edi. Holbuki, birinchi (makon) va ikkinchi (zamon)