Shohjahon normurodov

Shaxs va narsa otlariga qo‘shilib, kimda? nimada? so‘roqlariga javob bo‘ladi. Bunday otlar gapda to‘ldiruvchi vazifasida keladi: Eski kitoblardan ko‘pi bobomda bor. (kimda?), Kitobda ko‘p hikmat bor. (nimada?).
6.CHIQISH KELISHIGI – Chiqish kelishigi qo‘shimchasi o‘rin-joy otlariga qo‘shilib, qayerdan? so‘rog‘iga javob bo‘ladi va o‘rin holi vazifasini bajaradi: O‘tloqdan maysalarning shivir-shivir tovushi eshitildi. (qayerdan).
Payt otlariga qo‘shilib, qachon? so‘rog‘iga javob bo‘ladi va payt holi vazifasida keladi. Biz dalaga qishdan keyin boramiz. (qachon?)
Shaxs va narsa otlariga qo‘shilib, kimdan? nimadan? so‘roqlariga javob bo‘ladi va to‘ldiruvchi bo‘lib keladi. Bu daftarni do‘stimdan oldim. (kimdan?), Men bu mavzuni kitobdan o‘qidim. (nimadan?).
Ba’zan ayrim otlar, sifatdoshlar va boshqa so‘zlarga qo‘shilib, nima sababdan? so‘rog‘iga javob bo‘ladi va sabab holi vazifasida keladi. Unsin uyalganidan to‘rga o‘tmadi. (nima sababdan?).
Ba’zan tushum kelishigi o‘rnida chiqish kelishigi shakli ishlatilishi mumkin. Lekin ularning ma’nosida ma’lum farq bor. Tushum kelishigidagi so‘z butunni, chiqish kelishigidagi so‘z qismni bildiradi.MASALAN:
uzum yemoq non olmoq suv ichmoq
uzumni yemoq nonni olmoq suvni ichmoq (butunni)
uzumdan yemoq nondan olmoq suvdan ichmoq (qismni)
TOPSHIRIQ-5.Nuqtalar o‘rniga kelishik qo‘shimchalaridan mosini qo‘ying,
– Bizning qishloq... ham suv boradimi, amaki? – deb so‘rashdi bolalar. – Ha, albatta, – dedi dadam, – qishlog‘imizga ham bu kanal... ko‘p suv boradi. Dalalar, ko‘chalar, uylardagi
ariqlar... sharqirab suv oqadi. U... keyin, qarabsizki, paxtamiz ham mo‘l, uzum-olmamiz ham, qovun-tarvuzimiz ham serobda. (Hakim Nazir)
ISMLARNI KESIMGA XOSLOVCHI SHAKLLAR
Kesim ega bilan shaxs va sonda moslashadi. Ism (ot, sifat, son, olmosh, harakat nomi, sifatdosh, taqlid so‘zlar) orqali ifodalangan kesimlar shaxs-sonni bildiruvchi maxsus: