Shikastlangan kishilarga dastlabki tibbiy yordam

8. Tuproq ostida qolgan kishiga dastlabki yordam
Tuproq bilan ko‘milib qolgan kishi juda og‘ir ahvolga tushib qolishi mumkin. Chunki 
kishining tuproq bosgan joylaridagi qishloq to‘qimalarida qon aylanishi sekinlashuvi yoki kamayishi 
natijasida nafas olish qiyinlashadi. Bosilgan joylarda mayda qon tomirlari yorilib ketadi. Bunday hol 
uzoq davom etsa bosilgan joylardagi yumshoq to‘qimalarda zaxarli moddalar yig‘ilib qoladi. Tuproq 
bosgan kishi qutqarilgandan so‘ng, yig‘ilgan zaxar uni qon oqimiga qo‘shilib yurak, buyrak va 
jigarning ish faoliyatini buzilishiga sabab bo‘ladi. Organizm zaxarlanishi natijasida kishi xalok bo‘lishi 
mumkin. Tuproq ostidan iloji boricha tezlik bilan qutqarib olingan kishiga dastlabki yordam uning 
ahvoliga qarab amalga oshiriladi, ya’ni:
- avvalambor nafas yo‘llari tuproqdan tozalanib nafas olayotgan bo‘lsa su’niy nafas oldiriladi;
- zarur hollarda yurakni massaj qilinadi;
- so‘ngra tana jaroxatlari bo‘lsa ularga qarab muolaja qilinadi.
Dastlabki yordam berilayotgan kishi tanasini iloji boricha sovutmaslikka harakat qilish kerak. 
Buning uchun spirt yoki uksus bilan badan ishqalanadi, badanni issiq suv solingan idish yoki rezina 
haltali isitgich (grelka) yordamida isitish mumkin emas.

---

Hushdan ketish.
Hushdan ketish deganda bosh miya tomirlarining qisqa muddatli
spazmi natijasida yuz beradigan hushning qisqa muddatga yo‘qolishi tushuniladi.
Qon ko‘p yo‘qotish, og‘riq, charchash, psixik kechinmalar va shu kabilar ham
hushdan ketishga sabab bo‘ladi.
To‘satdan hushdan ketishda, teri va shilliq pardalarning keskin oqarishi, yuza nafas
olish, tomir urishining sustlashishi kuzatiladi.
Hushdan ketish sababini bartaraf qilish lozim. Shikastlangan kishini boshini pastga
qilib, oyoqlarini esa balandroq qilib yotkiziladi. Bemorga novshadil (nashatir) spirt bug‘lari
hidlatiladi. Og‘ir hollarda su’niy nafas oldiriladi. Novshadil spirt o‘rniga ovqatga
qo‘shiladigan sirka yoki kesilgan piyozni hidlatish mumkin.

---