Shikastlangan kishilarga dastlabki tibbiy yordam

12. Oftob yoki issiq urishi
Quyosh nurining boshga urishi qonning miyaga ko‘p miqdorda quyilishiga sabab
bo‘ladi, inson organizmida birdaniga holsizlik, bosh og‘rig‘i va ko‘ngil aynash hollari
yuzaga keladi. Jabrlanuvchini kechiktirmasdan quyosh tegmaydigan soya joyga yotqizib,
uni siqib turgan kiyimlarini bo‘shatib, bosh va ko‘krak qismiga muzdek kompress qo‘yish
kerak. Agar shunda ham kishi o‘ziga kelmasa bemorga noshatir spirtini hidlatish va
valerianka berish maqsadga muvofiqdir. Agar bemorda puls yo‘qolib qolsa, unda sun’iy
ravishda nafas oldirish kerak.

---

13. Ilon va zaxarli hashorotlar chaqqanda birinchi yordam
Chaqish natijasida jabrlanuvchida og‘iz bo‘lig‘i qurishi, achchiq ta’m, holsizlik,
pulsning tezlanishi va bosh aylanishi hollarda kishida paylar tortilib, xushini yo‘qotish va
nafas olishi to‘xtab qolishi mumkin. Tishlangan joy birdan qizaradi va qattiq og‘riq paydo
bo‘ladi. Birinchi yordam bemorni yotqizib, issiq choy berib 15-20 tomchi valerianka
eritmasini ichirish kerak. Tishlangan joyni kesish, kuydirish yoki zaxarni so‘rib olish hollari
qa’tian mann etiladi. Jabrlanuvchini yotgan holda kasalxonaga jo‘natiladi.

---

14. Kuyishda birinchi yordam
Kuyish
deb – tqimalarning yuqori harorat (termik kuyish), kimyoviy moddlar (kimyoviy kuyish)
ta’sirida shikastlanishlarga aytiladi.
Termik kuyish
– to‘qimalarga yuqori harorat, issiq bug‘ suv va boshqalar ta’sir etganda ro‘y beradi.
Kuyishning birinchi darajasi unchalik yuqori bo‘lmagan termik omilning qisqa muddatli ta’sirida
kuzatilib, terining qizarishi va ozgina ishishi bilan xarakterlanadi (erimtoz forma). Kuyishning bu darajasida
teri kapillarlari kengayadi va qonning suyuq qismi (plazmasi) atrofidagi to‘qimalarga chiqadi. O‘tish muddati
2-3 kun bo‘lishi mumkin. Kuygan joyda teri pigmentatsiyasi va keyinroq epidermesning ko‘chib tushishi
kuzatiladi. Kuyishning II darajasi pufaklar paydo bo‘lishi Bilan xarakterlanadi (bulez forma).
Kuyishning bu darajasida yallig‘lanish bir muncha ro‘y-rost yuzaga chiqadi. Kuyishda birinchi
yordam berishda avvalo o‘t olov o‘chirish uchun shikasitlangan kishini qalin matoga o‘rash zarur. Kuyishda
kiyim bosh yechilmaydi, balki qirqiladi. Aseptik bog‘lamlar qo‘yiladi va davolash muassasasiga yuboriladi.
Kimyoviy kuyish
– termik kuyishga nisbatan birmuncha kam uchraydi. Bu to‘qimalarda kimyoviy
moddalar (kislotalar, ishqorlar, og‘ir metallarning tuzlari, fosfor va boshqalar) ta’sir etganda ro‘y beradi.
Kimyoviy moddalardan kuyish ishlab chiqarishda ham, turmushda ham ko‘pincha kimyoviy moddalarni pala-