Shevalar Milliy til

Qarluq lahjasi

• 
  Asosan markaziy shahar shevalari birligidan tashkil topgan bo’lib, adabiy tildan quyidagicha farqlanuvchi belgilarga ega:
  
• 
  Fonetik jihatdan:
  
• 
  so’z oxiridagi k undoshi y tarzida talaffuz qilinadi: terak-teray, bilak-bilay
  
• 
  adabiy tildagi a unlisi o tarzida talaffuz qilinadi: aka-oka
  
• 
  Leksik jihatdan: qalampir-garmdori, narvon-shoti, hovli-eshik
  
• 
  Morfologik jihtdan:
  
• 
  hozirgi zamon davom fe’li –yap o’rnida –vot,-ut qo’shimchalari qo’llaniladi
  
• 
  qaratqich kelishigi –ning o’rnida tushum kelishigi –ni ishlatiladi.
  

Lahjalar:

• 
  O’zbek tili ko’p lahjali til hisoblanadi. Uning dialektal asosini qarluq, qipchoq, o’g’uz lahjalari tashkil etadi.
  
• 
  Lahja- bir-biriga yaqin bo’lgan shevalar yig’indisi.
  
• 
  Lahja so’zi o’rnida dialekt atamasi ham ishlatiladi
  

Qipchoq lahjasi

• 
  O’zbekistonning Surxondaryo, Sirdaryo, Jizzax, Samarqand viloyatlarining qishloqlari shevalari birligidan iborat bo’lib, adabiy tildan quyidagicha farqlanadi:
  
• 
  Fonetik jihatdan:
  
• 
  ba’zi shevalarda y o’rnida j ishlatiladi: yo’l-jo’l
  
• 
  so’z oxiridagi g’ undoshi v bilan almashtiriladi: tog’-tov
  
• 
  so’z oxirida q, k undoshlari tushib qoladi: kichik- kichi
  
• 
  Leksik jihatdan: mushuk- pishak, do’ppi-qalpoq
  
• 
  Morfologik jihatdan:
  
• 
  hozirgi zamon davom fe’li –yap o’rnida –jatir/-votir qo’shimchalari ishlatiladi.
  
• 
  tushhum kelishigi –ni o’rnida –di/-ti ishlatiladi.
  

O’g’uz lahjasi

• 
  Janubiy xorazm shevalari birligidan tashkil topgan bo’lib, adabiy tildan quyidagicha farqlanadi:
  
• 
  Fonetik jihatdan:
  
• 
  so’z boshidagi t tovushi d, k tovushi g shaklida talaffuz qilinadi: til-dil
  
• 
  unlilar qisqa va choziq talaffuz etilganda: at- hayvon, a:d- nom
  
• 
  Leksik jihatdan: norvon- zangi, do’ppi-tahiya, ustara-pakki
  
• 
  Morfologik jihatdan: