Sherobod agrosanoat texnikumi

O’ZBEKISTON RESPUBILKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


O’ZBEKISTON DAVLAT JAHON TILLARI UNIVERSITETI HUZURIDAGI


SHEROBOD AGROSANOAT TEXNIKUMI

STATISTIKA FANIDAN


MA’RUZALAR MATNI

Maxsus fan o’qituvchisi: Normurodov Samad

2021-yil

1-mavzu: STATISTIKA FANINING PREDMETI VA USLUBI
Reja:
1.Statistika to`g’risida umumiy tushuncha.
2.Statistika fanining predmeti va usuli.
3.Statistika fanining tarmoqlari va uning boshqa fanlar bilan aloqadorligi.


Tayanch iboralar:
Statistika, statistik tadqiqot, statistik to`plam, statistik ma`lumot, statistik ko`rsatkichlar.


Statistika to`g’risida umumiy tushuncha.
Ilk bor statistikaning vujudga kelishi amaliy ehtiyojlar bilan uzviy bog’liq bo`lgan. Qadim zamonlardayoq qurolli kuchlarga layoqatli kishilar sonini bilish, soliqqa tortish ob`ektlarini belgilash zarurati tug’ilgan, natijada aholi soni, uning yoshi va jinsi jihatdan tuzilishi haqidagi ma`lumotlarga ehtiyojlar paydo bo`lgan. Bu esa davlatni aholi soni va tarkibida bo`layotgan o`zgarishlar ustidan kuzatishlar olib borishga undagan. Fuqarolik munosabatlari rivojlanib borgan sari ular bilan bevosita bog’liq bo`lgan voqealarni qayd qilishga zaruriyat ortib borgan. SHuning uchun tug’ilish, o`lish, nikohga olish, ajralish kabi hodisalarni yozib borish tartibi o`rnatilgan, keyinchalik esa odamlarning bir joydan ikkinchisiga ko`chib yurishi bilan bog’liq bo`lgan migratsiyasi (harakati)ni qayd qilish tartibi belgilangan. Qishloq xo`jaligi, savdo-sotiq, hunarmandchilik, sanoat va boshqa sohalar hamda iqtisodiy aloqalarning taraqqiy etishi xo`jalikka oid hodisa va amallar ustidan muntazam ravishda kuzatish olib borishni taqozo etgan. Natijada baholar va savdo-sotiq statistikasi, mahsulotlarni ishlab chiqarish va taqsimoti statistikasi va boshqa iqtisodiy statistika tarmoqlari vujudga kelgan va rivoj topgan.
«Statistika» atamasi lotincha «Status» so`zidan olingan bo`lib, hodisalarning holati, ahvolini bildiradi. «Status» so`zi negizidan «Stato» - davlat, «statusta» - davlatni biluvchi, «statustica», ya`ni davlat to`g’risida muayyan bilim, ma`lumotlar yig’indisi degan tushunchalar kelib chiqqan.
Hozirgi kunda statistika deyilganda:

• 
  o`z ob`ekti va usuliga ega bo`lgan mustaqil fanni;
  
• 
  amaliy faoliyatdagi mustaqil tarmoqlarni, ya`ni Makroiqtisodiyot va statistika vazirligi, viloyatlarda iqtisodiyot va statistika bosh boshqarmalari, tumanda iqtisodiyot va statistika blimlarini;
  
• 
  ijtimoiy hayotning turli tomonlarini ta`riflaydigan umumiy ko`rsatkichlar, statistik raqamlar ham tushuniladi.
  

Statistika ko`p asrlik tarixga egadir. Ayrim ma`lumotlarga ko`ra, eramizdan 3500 yil ilgari Misrda aholi hisobi (ro`yxati) o`tkazilgan. Rossiya (Moskva)da ikki marta (1362 va 1389 yillarda) aholi ro`yxati o`tkazilgan.
Statistika fani XVII asrning oxirlariga kelib mustaqil fan sifatida shakllana boshladi. Bu davrda endigina feodalizm o`rnini kapitalizm tuzumi egallayotgan edi. Kapitalistik tuzumning barqaror bo`lishi ko`pgina fanlarning, shu jumladan statistikaning ham rivojlanishiga ijobiy ta`sir ko`rsatdi. XVII asrda Angliyada «Siyosiy arifmetika» degan fan vujudga keldi. Uning asoschilari ingliz olimlari U.Petti (1623-1687) va Jon Graunt (1620-1674) bo`lganlar. U.Pettini o`z vaqtida iqtisodning «otasi» va ma`lum darajada statistikaning ixtirochisidir, deb atashgan.
Evropada statistikaning asoschisi bo`lib bel’giyalik olim A.Ketle (17961874) hisoblangan. O`sha davrda Germaniyada G.Axenval (1719-1772) birinchi marta «statistika» so`zini qo`llagan. Angliyada esa A.Bouli (1869-1957) statistikaning taraqqiy etishiga asos solgan.