Shaydullaev shapulat bazarovich

Qadimgi Baqtriya podshohligi. Ahamoniylar imperiyasi o‘rnatilishiga qadar Baqtriya podshohligi bo‘lgan ѐki bo‘lmaganligi xususidagi munozaralar tarix fanining dolzarb masalalaridan biri hisoblanadi. Bu muammo ikki xil - ѐzma va arxeologik manbalar asosida o‘z echimini topadi. Semiramida va Ninning Baqtriyaga yurishi voqealari tarix faniga kirib kelishi bilan olimlarning bu manbaga qiziqishi ortib borgan. Fanda bu manba Ktesiyning to‘qimalari xususida ѐzilib, Ossuriya tarixida Nin va Semiramida kabi shohlar umuman bo‘lmaganligi evropa olimlari tomonidan XIX asr o‘rtalarida aytib o‘tilgan bo‘lsa⁵, rus tilidagi tilidagi adabiѐtlarda o‘tgan asrda eng qizg‘in masalalarning biriga aylangan⁶.
Ahamoniylar imperiyasiga qadar Baqtriya podshohligining faoliyat etganligini «Báhlika» to‘g‘risidagi hind manbalari orqali isbotlash

1. 
   Arrian. Poxod Aleksandra. Per. M.E.Sergeenko. - M.,-L., 1962; Kvint Kursiy Ruf. Istoriya Aleksandra Makedonskogo. Per. V.S.Sokolova. - M., MGU, 1963.
   

2. 
   Rtveladze E.V, Saidov A.X, Abdullaev E.V. Ocherki po istoriissivilizatsii drevnego Uzbekistana: gosudarstvennostь i pravo. – T., Adolat, 2000. Prilojenie: Videvdat. - S. 216-219.
   

3. 
   Pьyankov I.N. Drevneyshie gosudarstvennыe obrazovaniya ... - S. 334-348.
   

4. 
   Sagdullaev A.S. Qadimgi O‘zbekiston ilk ѐzma manbalarda. - T., O‘qituvchi. 1996. B.17.
   

5. 
   Botta. Memoire sur L’ecriture cuneiforme assyrienne. - Paris, 1849. - R.24-33; De Saulcy. Recherches sur L’ecriture cuneiforme assyrienne. - Paris, 1849. – R. 67-80;
   

6. 
   Dьyakonov I.M. Assiro-Vavilonskie istochniki po istorii Urartu // VDI, 1951, № 2. - S.335-336; Struve V.V. Etyudы po istorii Severnogo Prichernomorьya, Kavkaza i Sredney Azii. - L., 1968; Bartolьd V.V. K istorii persidskogo eposa / Zapiski Vostochnogo otdeleniya Rossiyskogo Arxeologicheskogo obщestva. XXII, 1915. - S.258-259; Tolstov S.P. Osnovnыe voprosы drevney istorii Sredney Azii // VDI, 1938. № 1. - S.183; Tolstov S.P. Drevniy Xorezm. - M., 1948. - S.103; Gafurov B.G. Istoriya Tadjikskogo naroda. T.I. - M., 1955. - S.31-32; Dьyakonov I.M. Istorii Midii. - M., - L., 1956. - S.169.
   

www.arxeologiya.uz ₃₇

O‘ZBEKISTON HUDUDIDA DAVLATCHILIKNING PAYDO BO‘LISHI VA RIVOJLANISH BOSQICHLARI (BAQTRIYA MISOLIDA)

mumkin¹. E.A. Grantovskiy ushbu qadimgi hind manbasining mil.av. V asrdan oldingi davrga oidligini aytib «Báhlika» terminini Avestadagi «Baxtis», qadimgi fors manbalaridagi «BaxtriŠ» ѐki «Balx»-«Baxl» so‘zlari bilan taqqoslaydi va ushbu geografik va etnik terminni ishonch bilan Baqtriya bilan bog‘laydi. So‘nggi yillarda fan olamiga kirib kelgan ushbu manba haqiqatdan ham Ahamoniylar imperiyasiga qadar Baqtriya podshohligining mavjud bo‘lganligini ko‘rsatadi.

Ahamoniylar imperiyasining O‘rta Osiѐda egallagan hududlari va sarhadlari masalasini A.S. Sagdullaevssilindr shaklli idishlarning tarqalish hududlari bilan belgilashni taklif etgan². Xuddi shu usul bilan Qadimgi Baqtriya podshohligi hududlari va sarhadlarini aniqlasak ham bo‘ladi. Negaki,ssilindr va geometrik shaklli idishlar tayѐrlash faqat Baqtriya va Marg‘iѐnaga xos bo‘lib, davr o‘tishi bilan shu idishlarning tarqalish geografiyasi kengayib borgan, yaьni Kuchuk II davrida faqat Baqtriya
va Marg‘iѐna hududlari, Kuchuk III davrida karvon yo‘li orqali So‘g‘diѐnaning Baqtriyaga chegaradosh hududlarida, Kuchuk IV davrida butun So‘g‘d hududi va suv yo‘li orqali qadimgi Xorazm hududlariga tarqalishi kuzatiladi³.