Shaxsning malaka va odatlari reja

SHAXSNING MALAKA VA ODATLARI

REJA:

• Shaxs haqida tushuncha
• Shaxsning malaka va odatlari

Shaxs va uning xususiyatlari.
Ijtimoiy munosabatlarning dastlabki va birlamchi asosi, ularni keltirib chiqaruvchi manbai – shaxs hisoblanadi. Psixologiyada shaxsning shakllanishi, ijtimoiy birliklar bilan bog’liq holda rivojlanib boruvchi, uning ehtiyojlarini, shaxs va jamiyat, shaxs va ijtimoiy guruhlar o’rtasidagi funktsional munosabatlarni, shaxs huquqini o’z-o’zidan boshqarilishi jarayonlarini o’rganadi

Inson shaxsining eng muhim tomonlaridan biri uning individualligidir.Individuallik – bu shaxsning bir necha fazilatlarining qaytarilmaydigan birikmasisir. Uning tarkibiga xarakter (tabiat), temperament(mijoz) qobiliyatlar, hissiyotlar yig’indisi, odatlar kiradi.

• Inson shaxsining eng muhim tomonlaridan biri uning individualligidir.Individuallik – bu shaxsning bir necha fazilatlarining qaytarilmaydigan birikmasisir. Uning tarkibiga xarakter (tabiat), temperament(mijoz) qobiliyatlar, hissiyotlar yig’indisi, odatlar kiradi.
• Psixologiya tarixida shaxsning psixologik mohiyati haqidagi tasavvurlarga ko‘p marta o‘zgartirishlar kiritilgan. Avvalambor, shaxsni, aynan, psixologik tushuncha sifatida anglashning zaruriyati bilan bog‘liq nazariy qiyinchiliklarni bartaraf etishning eng ishonchli vositasi shaxsni psixologik voqelik kabi tashkil etuvchi tarkibiy qismlarni sanab o‘tish hisoblanadi. Bu holatda shaxs inson psixikasining sifatlari, xossalari, qirralari, o‘ziga xos xususiyatlarining to‘plami sifatida maydonga keladi.

. Amerikalik ruhshunos g. Ollport va ingliz ruhshunosi r. Kettel tomonidan ishlab chiqilgan shaxs qirralari nazariyasi shular jumlasidandir.
Shaxs qirrasi deganda inson tomonidan hayoti davomida uning tajribasi, irsiyati va organizmining fiziologik xususiyatlari asosida egallanadigan barqaror xossa tushuniladi. Shaxs qirralariga xarakter qirralari kiradi.
SHaxsning psixologik tuzilishini quyidagi ko‘rinishda tasavvur etish mumkin:
Shakllanish omillari
Tabiiy muhit
Ijtimoiy muhit
Faoliyat
Shaxs
Individual-psixologik taraf
Dunyoqarash tarafi
Ijtimoiy-psixologik taraf
Ма’naviy qiyofa
Ahloqiy qiyofa
Dunyoqarash
Ijtimoiy mayllar
Ijtimoiy holatlar
Ijtimoiy rollar
Boshqa odamlarga nisbatan munosabat
Psixik hosilalar
Psixik holatlar
Psixik xossalar
Psixik jarayonlar

Har bir odam bilish, eshitish bilan birga malaka va odatlarni egallaydi. Malakalar bir necha xil bo`ladi (yozish, o`qish, yurish, musiqa chalish, sport va h. k.) Maqsadni ko`zlab biror ishni bajarish malakaga bog`liq. Malaka deb, avval ongli bajarilib keyinchalik avtomatlashgan xatti -harakatlarga aytiladi. Istalgan malakani qayta -qayta takrorlash natijasida hosil qilish mumkin. Malakalar sodda va murakkab bo`lishi mumkin. Masalan, mashina haydash, musiqa chalish, kasb egallash murakkab malaka, mix qoqish, o`tin arralash sodda malaka hisoblanadi. Malakalarni mashq qilish natijasida egallanadi. Shaxsda malakadan tashqari odatlar ham bo`ladi. Odat kishi qalbiga chuqur o`rnashib, uning ehtiyojiga aylanib qolgan harakatlardir. Masalan, ertalab turib yuvinish, ovqatlanish, ozoda yurish kabilar. Odatlar ijobiy va salbiy bo`ladi. Salbiy odatlarga yolg`on gapirish, ichish, chekish kabilar kiradi. Malaka va odatlarning nerv - fiziologik asoslarini shartli reflekslarning hosil bo`lish mexanizmi tashqil qiladi. Bu shartli refleks oddiy emas, balki dinamik stereotip tarzidagi, ya`ni takrorlash natijasida mustahkamlangan shartli reflekslar birlashmasidan iborat.

• Har bir odam bilish, eshitish bilan birga malaka va odatlarni egallaydi. Malakalar bir necha xil bo`ladi (yozish, o`qish, yurish, musiqa chalish, sport va h. k.) Maqsadni ko`zlab biror ishni bajarish malakaga bog`liq. Malaka deb, avval ongli bajarilib keyinchalik avtomatlashgan xatti -harakatlarga aytiladi. Istalgan malakani qayta -qayta takrorlash natijasida hosil qilish mumkin. Malakalar sodda va murakkab bo`lishi mumkin. Masalan, mashina haydash, musiqa chalish, kasb egallash murakkab malaka, mix qoqish, o`tin arralash sodda malaka hisoblanadi. Malakalarni mashq qilish natijasida egallanadi. Shaxsda malakadan tashqari odatlar ham bo`ladi. Odat kishi qalbiga chuqur o`rnashib, uning ehtiyojiga aylanib qolgan harakatlardir. Masalan, ertalab turib yuvinish, ovqatlanish, ozoda yurish kabilar. Odatlar ijobiy va salbiy bo`ladi. Salbiy odatlarga yolg`on gapirish, ichish, chekish kabilar kiradi. Malaka va odatlarning nerv - fiziologik asoslarini shartli reflekslarning hosil bo`lish mexanizmi tashqil qiladi. Bu shartli refleks oddiy emas, balki dinamik stereotip tarzidagi, ya`ni takrorlash natijasida mustahkamlangan shartli reflekslar birlashmasidan iborat.

Malaka deb, avval ongli bajarilib keyinchalik avtomatlashtirilgan xatti-harakatlarga aytiladi. Istalgan malakani qayta-qayta takrorlash natijasida hosil qilish mumkin. Malakalar soda va murakkab bo’lishi mumkin. Masalan, mashina haydash, musiqa chalish, kasb egallash murakkab malaka, mix qoqish, o’tin arralash sodda malaka hisoblanadi.Malakalarni mashq qilish natijasida egallanadi.
Shaxsda malakadan tashqari odatlar ham bo’ladi. Odat kishi qalbiga chuqur o’rnashib, uning ehtiyojiga aylanib qolgan harakatlardir.
Masalan, ertalab turib yuvinish, ovqatlanish, ozoda yurish kabilar.
Odatlar ijobiy va salbiy bo’ladi. Salbiy odatlarga yolg’on gapirish, ichish, chekish kabilar kiradi