Shaxsni o’rganishning biografik metodi Biografik metod

Shaxsni o’rganishning biografik metodi

Biografik metod (Yunon tilida bios – hayot, graho – yozayapman) – - biografik (kishini 
uning tarjimai holi bilan bogʼlik boʼlgan xujjatlar orqali oʼrganish) usul; - intervyu 
(muammoga oid boʼlgan shaxs hayot yoʼlini tadqiq etish, tashxislash, korrektsiyalash, 
rejalashtirish uslubi. Biografik usul XX asrning birinchi choragida tatbiq etila 
boshlandi. Birlamchi biografik usullardan yordamida siyosatchilar, tarixiy shaxslar 
oʼtmishdagi siyosiy hayotni retrospektiv tahlil etish maqsadida foydalanilgan.
Keyinchalik bunga muhim va kelajakda boʼlishi mumkin boʼlgan hodisalarni (boʼlajak 
avtobiografiya, boshqariladigan fantaziya, hayotni rejalashtirish, kauzometriya)ni, 
shuningdek, shaxsning muloqot doirasini (qoʼshimcha biografiya, subʼektning 
munosabatlar doirasini) qoʼshishdi. Zamonaviy biografik metodlar siyosatchi shaxsini 
tarixiy, ijtimoiy va individual borliq doirasida oʼrganishga asoslangan boʼlib, shaxs 
rivojining stsenariysi va hayotiy dasturlari, uning kasbiy, oilaviy, maʼnaviy, tabiiy va 
ijtimoiy makonda «makon-vaqt» doirasida tahlil etadi. Biografik metodlarni qoʼllashda 
soʼrovnoma, intervyu, test, yaqinlarining koʼrsatmalari, zamondoshlarining xotiralari, 
faoliyat mahsulini oʼrganish(xatlari va kundaliklarini, maʼruzalari nutqlarining kontent-
tahlili va b.)dan manba va vosita sifatida foydalaniladi.
Ushbu metod inson hayot tarixini oʼrganish va baholash usullari, bu hayotni 
o'tkazganlar nuqtai nazaridan aytilgan yoki xabar qilingan hayotning guvohliklari. 
Axborot to'plash, xatlar, intervyular, kundaliklar, kuzatuv bayonnomalari va uni tahlil 
qilish usullaridan iborat.
Biografik metodning mohiyati ma'lum bir shaxs qanday mexanizmlar va hodisalar 
tug'ilishi va kelajakda o'z taqdirini qanday shakllantirish natijasida, savolning javobida 
yotadi.
Biografik metod ilk marotaba Chikago sotsiologik maktabi namoyondalari tomonidan 
qo’llanilgan. Biografik metod sinaluvchi ichki ruxiy dunyosini tushunish turli xayotiy 
vaziyatlardagi xulqiy koʼrinishlarni shakllantirish imkonini beradi.
Biografik tahlilning o'ziga xosligi uning shaxs, guruh (masalan, oila), tashkilot hayoti 
aspektlarini sub'ektiv talqin qilishga qaratilganligi hisoblanadi.
Voqea-hodisalarni og'zaki yoki hujjatli tasvirlashda rivoyat qiluvchining o'zi nuqtai 
nazaridan hayotiy voqea sub'ekti ushbu voqealarni boshdan kechirishi, izohlashi va 
belgilashi shaklida bo'ladi.
Psixologiyadagi biografik yondashuv (inglizcha biografik yondashuv, hayot tarixi) - sotsiologik nominalizm va sotsiologik konstruktivizm paradigmalariga asoslangan sotsiologiyada sifatli tadqiqot usullaridan biri. Ular hayot tarixini, aytilgan yoki bildirilgan hayotning guvohliklarini, o'sha hayotni o'tkazganlar nuqtai nazaridan o'lchash va baholash usullari. U ma'lumot to'plash, xatlar, suhbatlar, kundaliklar, kuzatuv protokollari va uni tahlil qilish usullaridan iborat. Biografik metodning mohiyati ma'lum bir shaxs qanday mexanizmlar va hodisalar tug'ilishi va kelajakda o'z taqdirini qanday shakllantirish natijasida, savolning javobida yotadi.

Biografik metodning psixologiyadagi afzalligi ma'lum xususiyatlar, elementlar to'plami emas, balki ajralmas shaxsni o'rganishning ajralmas imkoniyatidir. “Biograf uchun shaxsiyat yaxlit, yaxlitdir. Har qanday o'ziga xos xususiyat, ish faqatgina bu butunlikni anglash, kasbni amalga oshirish uchun ko'rsatma sifatida qaraladi

Tarixi

• 
  Biografik tahlil usuli dastlab Chikagodagi sotsiologik maktab vakillari V.Tomas va F.Znaniecki tomonidan "Evropada va Amerikada Polsha dehqoni" (Tomas, Znaniecki, 1918-1920) tadqiqotida qo'llanilgan. Ijtimoiy jarayonlarni shaxs ongi va atrofdagi haqiqatning o'zaro ta'siri deb hisoblash kerak deb hisoblab, psixologiyada nazariy yondashuv doirasida ushbu uslubni asoslash bilan birinchi bo'lib ular paydo bo'ldi.
  

. Biografik usullardan foydalanish ma'lumot olishdan iborat bo'lib, uning manbasi avtobiografik usullar (so'rovnomalar, intervyular, o'z-o'zidan va provokatsion tarjimai hollar), guvohlarning bayonotlari, kundaliklar, xatlar va boshqalarni mazmunan tahlil qilish.