Shaxs psixologiyası h’a’m ka’siptin’ qa’liplesiwi Jobasi: Shaxs h’aqqında ulıwma tu’sinik

2. Biogenetik teoriya insannın’ biologiyalıq jetilisiwinin’ bas sebepshisi sıpatında payda etken qalg’an protsesslerdin’ rawajlanıwı ıqtıyarlı bolıp, a’ne sol sebepli olar menen baylanıslı.
Biogenetik nızamın F.Myuller h’a’m E.Gekkel ta’repinen jaratılg’an.Biogenetik nızamına qaray shaxs psixologiyasının’ individual rawajlanıwı ( ontogenez) pu’tkil adamzat tarıyxının’ rawajlanıwı (filogenez) tiykarg’ı basqıshların qısqasha ta’kirarlaydı.
Nemets psixologi V.Shternnin’ pikirinshe na’reste ele adam dep esaplanbaydı,ba’lkim tek g’ana su’t emiziwshi h’ayuan dep esaplaydı, 6-aydlıg’ınan baslap psixikalıq rawajlanıw jag’ınan maymıl da’rejesine jetedi, 2-jasta primitiv adam h’alına keledi, 5-jaslarda shala h’alındag’ı adam da’rejesine, kishi mektep jasında bolsa sanası,miyi orta a’sir adamlarının’ da’rejesine jetedi. 16-18 jasına jetip h’a’zirgi da’wir adamlarının’ ma’deniy da’rejesine erisedi.
Biogenetik konseptsiyanın’ basqa tu’ri nemets konstitutsion psixologiyası (adamnın’ dene du’zilisine tiykarlang’an teoriya ) ko’rinisleri ta’repinen islep shıg’ılg’an. E.Krecher shaxs tipologiyasının’ negizine bir qansha biologiyalıq sebeplerdi ( ma’selen: dene du’zilisinin’ tipii) kirgizip insannın’ fizikalıq tipi menen o’siwinin’ o’zgesheligi ortasında tıg’ız baylanıslılıq bar dep esaplaydı. E.Krecher adamlardı u’lken 2-taypag’a: tsikloid ( tez qozg’alıwshı.Sezim tuyg’ısı sheklenbegen) h’a’m shizoid ( adamawı, qarım-qatnasqa kiriwi qıyın, sezim tuyg’ıları sheklengen) larg’a ajıratadı.
Psixologiyada biologizmnin’ en’ ko’zge ko’rinerli avstriyalı psixologi Z.Freydtin’ shaxs tu’sinigindede o’z da’liylin tapqan. Onın’ ta’liymatına qarag’anda shaxstın’ h’a’mme is-h’a’reketi sanasız biologiyalıq
organlar yamasa instinktlerden kelip shıg’adı.
Biogenetik teoriyanın’ qarama-qarsı printspi sotsiogenetik teoriya.Bul teoriyada shaxsta ju’z beretug’ın o’zgerislerdin’, ja’miyettin’ strukturası, realizatsiya usılları, atiraptag’ı adamlar menen o’z-ara mu’na’sibeti quralları tiykarında tu’siniledi.
Kurt Levin usıng’an ’’ Ken’isliktegi za’ru’rlik maydanı’’ teoriyası o’z da’wirinde u’lken a’h’imiyetke iye. K.Levin teoriyasına qarag’anda , shaxstın’ minez-xulqı psixologiyalıq ku’sh wazıypasın atkarıwshı qa’lew, maqset penen basqarıp turıladı.
Psixologiyada psixogenetik jantasıw da payda bolıp, ol biogenetik h’a’m sotsiognetik sebeplerdin’ qa’dirin kemsitpeydi, ba’lkim psixik protsesslerdin’ rawajlanıwının’ birinshi da’rejeli a’h’imiyetine iye dep esaplaydı.
3.Shaxstın’ qa’liplesiwi h’aqqında ol jasap atırg’an ortalıq, adamlar, ja’miyettin’ roli ju’da’ u’lken.
Sırtqı ortalıq insan shaxsının’ kamal tabıwına qanday ta’sir etedi.?- Birinshiden, sotsial ortalıqtag’ı tu’rli protsessler adamnın’ sanasına tosattan ta’sir etip, onda teren’ iz qaldıradı.Ekinshiden, sırtqı sotsial ortalıq ta’sirinin teren’ h’a’m bekkem bolıwına insannın’ o’zi ja’rdem beredi.
İnsan shaxsının’ kamal tabıwında sırtqı sotsial ortalıqtın’ roli h’aqqında aytqanımızda, sonı h’a’m aytıwımız kerek, ayırım g’ayrı ta’biyiy protsessler insan shaxsının’ ta’rbiyasına sırtqı ortalıq ta’sirinin’ sheshiwshi a’h’imiyetine iye ekenligin tolıq tastıyqlaydı.
Bala shaxsının’ ta’rbiyasına kamal tabıwında ta’lim-ta’rbiyanın’ ta’siri degende,a’lbette birinshi na’wbette ta’rbiya oraylarında, yag’nıy baqsha, mektep, internat, litsey h’a’m kollejlerinde beriletug’ın ta’lim-ta’rbiya tu’siniledi


A’debiyatlar.

• 
  Maruzalar matni. «Psixologiya», T, TDPU, 2003 j.
  
• 
  «Psixologiya slovar» M- 2000.
  
• 
  Godfrua J. Chto takoe psixologiya. T. M. Mir,.
  
• 
  Psixologicheskiy slovar./ Pod obx. red. A.V.Petrovskogo M.G.Yaroshevskogo. M., 2000
  
• 
  Nemov R. S. Psixologiya Uchebnik dlya stud. vıssh. ped. ucheb. Zavedeniy`
  
• 
  «Psixologiya» Karimova. T- 2002