|
Ayrim toifadagi xodimlarga beriladigan imtiyozlar
Onalik va bolalikning himoyalanishi.
Ayrim toifada-
gi xodimlarga – ayollar va boshqa oilaviy vazifalarni
bajarish bilan bog‘liq shaxslarga qo‘shimcha kafolat va
imtiyozlar beriladi.
Homilador yoki bolasi borligi sababli ayollarni ish-
ga qabul qilishni rad etish va ularning ish haqini ka-
maytirish taqiqlanadi.
Mehnat sharoiti noqulay ishlarda, shuningdek yer-
osti ishlarida ayollar mehnatini qo‘llash taqiqlanadi.
Tibbiy xulosaga muvofiq homilador ayollarning ish -
lab chiqarish normalari, xizmat ko‘rsatish normalari
kamaytiriladi yoki ular avvalgi ishlaridagi o‘rtacha
oylik ish haqi saqlangan holda yengilroq yoxud noqu-
lay ishlab chiqarish omillarining ta’siridan xoli bo‘lgan
ishga o‘tkaziladi.
Ma’muriyat barcha ishchi va xizmatchilar uchun
xavfsiz va sog‘lom mehnat sharoitini ta’min etish bilan
birga ayollar haqida alohida g‘amxo‘rlik qilishi lozim.
Homilador ayollarni yoki uch yoshga to‘lmagan bo-
lasi bor ayollarni, 14 yoshga to‘lmagan bolasi bor (16
yoshga to‘lmagan nogiron bolasi bor) yolg‘iz onalarni
ishga qabul qilishni rad etish va shuni bahona qil
gan
holda ularning ish haqini kamaytirish qonun bilan ta-
qiqlanadi. Ana shu toifa ayollarni ishga qabul qilishni
rad etgan taqdirda ma’muriyat buning sabablarini ular-
ga yozma ravishda ma’lum qilishi shart. Ishga qabul qi-
lishni rad etish ustidan sudga shikoyat qilinishi mumkin.
83
Homilador ayollarni va uch yoshga to‘lmagan
bolasi bor ayollarni, 14 yoshga to‘lmagan bolasi yoki
16 yoshga to‘lmagan nogiron bolasi bor yolg‘iz onalar-
ni ma’muriyat tashabbusi bilan ishdan bo‘shatishga
yo‘l qo‘yil
maydi, korxona butunlay tugatilgan hollar
bundan mus
tasno, bunday hollarda ularni albatta
boshqa ishga joylashtirish sharti bilan ishdan bo‘sha-
tishga yo‘l qo‘yiladi. Ko‘rsatib o‘tilgan ayollar muddat-
li mehnat shartnomasi (kontrakt) muddati tugagani sa-
babli ishdan bo‘shatilganda ham ularni albatta ishga
joylashtirish nazarda tutiladi. Ishga joylashtirish davri-
da ularning o‘rtacha ish haqi saqlab qolinadi, biroq bu
muhlat muddatli mehnat shartnomasi (kontrakt) tuzil -
gan kundan e’tiboran uch oydan oshmasligi kerak.
Og‘ir ishlarda va mehnat sharoiti zararli bo‘lgan ish -
larda, yerosti ishlarida ayollar mehnatidan foydalanish
taqiqlanadi. Yerostidagi ba’zi ishlarda, istisno tari qasida,
ayollar mehnatidan foydalanishga yo‘l qo‘yil maydi.
Ayollarning ular uchun belgilab qo‘yilgan normadan
ortiq yuk ko‘tirishlari ham taqiqlanadi. Ayollar ko‘tara-
digan va tashiydigan yukning eng ko‘p miqdori, orasida
boshqa ish bilan ham mashg‘ul bo‘lganda, 15 kg dan or-
tiq bo‘lmasligi kerak. 1,5 m dan ko‘p bo‘lmagan ba-
landlikka og‘irligi 10 kg dan ortiq bo‘lmagan yukni
ko‘tarishga ruxsat etiladi. Ish smenasi davomida doimiy
ravishda yuk ko‘tarish va tashish bilan mashg‘ul bo‘lgan-
da yukning og‘irligi 10 kg dan oshmasligi kerak. Butun
ish smenasi davomida ko‘tarilgan yukning umumiy
og‘irligi 7 tonnadan ortiq bo‘lmasligi kerak, yuk arava -
chalar va konteynerlarda bir joydan boshqa joyga tashil -
ganda kuch sarfi 15 kg dan oshmasligi lozim.
Ayollarni tungi ishlarga jalb qilishga, ish vaqtidan
tashqari va dam olish kunlarida ishlatishga, emizikli
bolasi bo‘lgan ayollarni, shuningdek, 3 yoshga to‘lma-
gan bolasi bor ayollarni xizmat safariga yuborishga yo‘l
qo‘yilmaydi. Bu qoida homilador ayollarga homilador-
V b o b. Mehnat huquqi asoslari
84
Huquqshunoslik
ligi aniqlangan vaqtdan boshlab va shu haqda tegishli
ma’lumotnoma taqdim etganlaridan keyin taalluqli
bo‘ladi. Bu qoida emizikli ayollarga bolani emizish bi-
lan o‘tgan butun davr uchun taalluqli bo‘lib, bu davr
hech qanday kalendar muddat bilan cheklanmagan.
Homilador ayollar va 12 yoshga to‘lmagan bolasi
bor ayollar ish vaqti tugagandan keyin ham tungi vaqt -
larda, shuningdek dam olish va bayram kunlarida nav -
batchilikka jalb qilinishlari mumkin emas.
Uch yoshdan o‘n to‘rt yoshgacha bolasi bor (16
yoshgacha nogiron bolasi bor) ayollar ularning roziligi-
siz ish vaqtidan tashqari ishlarga jalb qilinishlari yoki
xizmat safariga yuborishlari mumkin emas.
Ayollarga tuqquniga qadar 70 kalendar kun va tuq-
qandan keyin 56 kalendar kun (tug‘ish qiyin kechgan
yoki ikki va undan ortiq bola tug‘ilgan hollarda 70 ka-
lendar kuni) homiladorlik va tug‘ish ta’tillari jamlan-
gan holda hisoblab chiqilib, tug‘ishga qadar amalda
bunday ta’tilning necha kunidan foydalanganligidan
qat’i nazar, ayolga to‘liq beriladi.
Yuqorida ko‘rsatilgan ta’tildan tashqari, ayolning
arizasiga muvofiq, unga bola uch yoshga to‘lguniga qa-
dar bolani parvarishlash uchun ish haqi saqlanmagan
ta’til beriladi.
Bolani parvarishlash uchun qisman haq to‘lanadi-
gan ta’tildan va ish haqi saqlanmagan holda beriladi-
gan qo‘shimcha ta’tildan bolaning otasi, buvisi, buvasi
yoki bolani amalda parvarishlayotgan qarindoshlari
ham to‘liq yoki uni qismlarga bo‘lib foydalanishlari
mumkin.
Bolani parvarishlash ta’tili umumiy va uzluksik ish
stajiga, shuningdek, mutaxassisligi bo‘yicha ish stajiga
qo‘shiladi. Bolani parvarishlash ta’tili vaqtida ish joyi
saqlanadi.
Emizikli bolasi bo‘lgan onalar va bir yarim yoshga
to‘lmagan bolasi bor ayollarga, dam olish va ovqatla-
85
nish uchun beriladigan umumiy tanaffusdan tashqari
bolasini emizish uchun qo‘shimcha tanaffuslar ham
beriladi. Bu tanaffuslar kamida har uch soatda bir
marta, har biriga kamida o‘ttiz daqiqa vaqt beriladi.
Bolani emizish uchun beriladigan tanaffuslar ish vaqti
hisobiga kiritiladi va bu vaqt uchun o‘rtacha ish haqi
to‘lanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
