«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

B. Zamira mulk egasi bo‘lishi bilan mulkni tasarruf qilish
huquqiga egami?

---

69
V  b o b
MEHNAT HUQUQI ASOSLARI
Mehnat huquqi tushunchasi, maqsadi, vazifasi
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 37-
moddasiga binoan har bir shaxs 
mehnat qilish, erkin
kasb tanlash, adolatli mehnat sharoitlarida ishlash
va
qonunda ko‘rsatilgan tartibda ishsizlikdan himoyala nish
huquqiga egadir.
Sud hukmi bilan tayinlangan jazoni o‘tash tar 
-
tibidan yoki qonunda ko‘rsatilgan boshqa hollardan
tashqari majburiy mehnat taqiqlanadi.
O‘zbekiston Respublikasi mehnat qonunlarining
asosiy vazifalari:
Õodimlar, ish beruvchilar, davlat manfaatlarini e’ti-
borga olgan holda mehnat bozorining samarali amal
qi lishini, haqqoniy va xavfsiz mehnat shart-sharoitlari-
ni, xodimlarning mehnat huquqlari va sog‘lig‘i himoya
qilinishini, ish sifati yaxshilanishini kuchaytirishdan,
moddiy va ma da niy turmush darajasini yuksaltirishdan
iboratdir.
Respublikamizda Konstitutsiya va mehnat muno 
-
sabatlarini tartibga solib turuvchi qonunlarga asosan
maj buriy mehnat, ya’ni biror-bir jazoni qo‘llash bilan
tahdid qilish orqali ish berishga majburlash taqiq la nadi.
Lekin harbiy yoki muqobil xizmat to‘g‘risidagi qonun-
lar asosida, favqulodda holat yuz bergan sha 
roit  larda,
sudning qonuniy kuchga kirgan hukmiga binoan va
qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda bajarilishi
lozim bo‘lgan ishlar majburiy mehnat hi sob    lanmaydi.
Mehnat qonunlarida har bir shaxsning mehnat
huquqlarini himoya qilish kafolatlanishi tasdiqlangan.
Yana mehnat qonunlarining maqsad va vazifalariga
xalqaro shartnomalar, konvensiyalarning qoidalari res -
V  b o b.  Mehnat huquqi asoslari

---

70
Huquqshunoslik
publikamizda qo‘llanishi, chet el fuqarolari va fuqa 
-
roligi bo‘lmagan shaxslarning mehnat muno 
sabatlarini
tartibga solish ham kiradi.
Qonun bo‘yicha mehnat qilish huquqiga ega shaxs-
lar mehnat subyekti bo‘lib hisoblanadi. O‘zbekiston
Respublikasi Mehnat Kodeksiga va «Bola huquqlari-
ning kafolatlari to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi
Qonuniga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish haqi-
dagi 2009-yil 24-dekabrdagi qonuniga binoan mehnat
qilish huquqi 15 yoshdan beriladi. Demak, belgilangan
yoshga yetgan hamda ish beruvchi bilan mehnat shart-
nomasi tuzgan O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari,
shuningdek, chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan
shaxslar mehnatga oid munosabatlarning subyektlari
bo‘lishi mumkin (O‘zR MK, 14-modda).
Ish beruvchi quyidagi asoslarda mehnatga oid muno -
sa batlarning subyekti bo‘lishi mumkin:
1. Korxonalar, shu jumladan, ularning alohida
tarki biy bo‘linmalari o‘z rahbarlari timsolida.
2. Mulkdorning o‘zi ayni bir vaqtda rahbar bo‘lgan
xususiy korxonalar.
3. O‘n sakkiz yoshga to‘lgan ayrim shaxslar qonun
hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda.
Mehnat qonunlarida xodimning va ish beruvchining
asosiy huquqlari va burchlari ko‘rsatilgan. Xodim o‘z
mehnatiga tegishli haq olish, mehnat ta’tillaridan foy-
dalanish, ijtimoiy ta’minot olish, malaka oshirish va
boshqa huquqlarga ega. Ish beruvchi korxonani boshqa -
rish va o‘z vakolatlari doirasida mustaqil qarorlar qabul
qi lish, mehnat shartnomasini tuzish, xodimdan o‘z vazi -
falarini bajarishni talab qilish va boshqa huquqlarga ega.
Xodim va ish beruvchining o‘zaro munosabatlarini
tartib doirasida tutish, ikki tarafning manfaatlarini hi-
moya qilish maqsadida xodimlar va ish beruvchining
korxona dagi vakillik organlari saylanib qo‘yiladi.
Mehnat qonunlarida bu vakillik organi vakolatlari keng
ko‘rsatilgan.

---

71