«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi



Download 434,34 Kb.
bet50/73
Sana12.01.2017
Hajmi434,34 Kb.
#353
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   73
ISLOM SHOIR NAZAR O‘G‘LI

Iste’dodli ijodkor shoir — baxshilarimizdan biri Islom

shoir Nazar o‘g‘lidir. Baxshining doston yoki termani alohida

to‘lqinlanib aytadigan vaqtini ≪baxshi qaynadi≫ deyiladi.

Bunday paytda unga tashqarida ro‘y berayotgan har bir

voqea faqat ilhom bag‘ishlaydi. Islom shoir katta bir hovuz

bo‘yida doston aytib ana shunday to‘lqinlangan paytlaridan

birida mashhur Otaniyoz shoir u haqda shunday degan

ekan: ≪Agar shu hovuzning suvi siyoh bo‘lsa, botmon

qog‘oz bo‘lsa, necha odam yozabersa, hovuzning suvi

tamom bo‘lsa bo‘ladiki, lekin Islom shoirning ko‘nglidan

chiqqan qo‘shig‘i tugamaydi. Chunki Islom shoir qaynab

turgan buloqday qaynab toshadi≫. Bunday ajoyib maqtovlarga

faqat el nazari tushgan, zabardast baxshilar

musobaqalarida o‘ziga xos aytishuvlarning sovriniga sazovor

bo‘lgan san’antkorlargina muyassar bo‘lishgan.

Islom shoir Nazar o‘g‘li Samarqand viloyati Narpay

tumani Galaqassob qishlog‘ida dehqonchilik va cho‘ponlik

bilan shug‘ullangan oilada 1874 yilda tug‘ilgan. Islom ham

yoshligidan cho‘ponlik bilan shug‘ullandi. Chunki otasi

Nazar Rajab o‘g‘li ayolmand bo‘lib, ro‘zg‘orni tebratishga,

sakkiz jondan iborat oilani boqishga qiynalgan edi. Yosh

Islomning baxtiga bobosi Rajab shoir yaxshigina baxshi edi.

Shuning uchun Islomning suyagi do‘mbira sadolari ostida

qotdi, desak xato bo‘lmas. Baxshi keyinchalik o‘zining

yoshlik yillarini shunday eslaydi: ≪Yurganim, ko‘rganim

dasht, cho‘l, boqqanim qo‘y-qo‘zi, ulfatim jafokash

cho‘ponlar bo‘ldi. Umrim bino bo‘lib yoshligimda, yigit -

ligimda yangi kiyim kiyganimni, qornim to‘yib ovqat

yeganimni bilmayman≫.

XIX asrning oxirlari XX asr boshlari yurtimizda dostonchilik

san’ati alohida gullagan bir davr bo‘ldi. Samarqand

138

dostonchiligi an’anasi tarkibidagi Qo‘rg‘on, Bulung‘ur,



Shahrisabz maktablari vakillari bu davrda tez-tez uchrashib

turadilar. O‘ziga xos aytishuv musobaqalari an’anaga aylangandi.

Shuning uchun ham maxsus maktab darajasiga

ko‘tarilmagan hududlarda yashaydigan baxshilar ko‘pincha

mashhur maktab vakillaridan baxshilik san’atini o‘rganganlar.

Islom shoir ham Shahrisabz va Qo‘rg‘on maktabi ustoz -

larining doston aytish usullarini o‘zlashtirdi. Savodsiz

bo‘lishiga qaramay kuchli xotira quvvatiga ega bo‘lgan Islom

ajoyib ovozi borligi uchun tez orada o‘nlab doston va termalarni

yod olib, 26 yoshida mustaqil baxshi sifatida shuhrat

qozondi. Ayni chog‘da baxshilikda juda muhim hisoblangan

do‘mbira kuylarini ham mahorat bilan ijro etdi. Odatda doston

boshlashdan avval baxshi tinglovchilarga do‘mbira kuyini

chalib beradi. Bu kuy tinglovchini doston tinglashga tay -

yorlaydi. Islom shoir ijro etgan kuy sadolari olimlarning

eslashiga qaraganda musiqiyligi, mayinligi, serjiloligi bilan

ajralib turgan ekan. Ovozning shirasi bu lazzatga qo‘shimcha

fayz bo‘lib qo‘shilgan. Shuning uchun Islom shoir aytgan 28

ta dostonning hammasini hamqishloqlari, qo‘shni hududdan

kelgan ishqiboz lar maroq bilan tinglaganlar. Bunday

martabaga erishishda Ernazar baxshi va Qo‘rg‘on maktabi

vakili Ergash shoirning otasi Juman bulbul, To‘xtamish shoir

unga ustozlik qilganlar. Mustaqil baxshi bo‘lgandan keyin

ham u To‘xtamish shoir huzuriga borib o‘z san’atiga sayqal

berish harakatida bo‘lgan.

Baxshi o‘z yurtdoshlarining qalblaridagi fikr-muloha -

zalarini topa bilmasa mashhur bo‘lmaydi. Tinglovchi hech

qachon doston yoki termani shunchaki eshitish uchun doston

kechasiga kelmaydi. U hamisha baxshidan dunyodagi

voqealar, qo‘shni viloyat, tuman, qishloqlardagi yangiliklar

haqida ham ma’lumotga chanqoq bo‘ladi. Radio, televideniye

va matbuotning boshqa turlari rivoj topmagan paytlarda

xalq baxshilari ham jurnalist, ham diktor, ham

boshlovchi sifatida faoliyat ko‘rsatganlar. Bir necha ustoz

shoir-baxshilar ishtirokidagi suhbatlar o‘ziga xos ommaviy

axborot vazifasini bajargan. Ergash Jumanbulbul o‘g‘li, Fozil

shoir, Po‘lkan, Islom shoir kabi iqtidorli baxshilar bu matbuot

markazining ish yurituvchilari bo‘lishgan. Ular orasida

Islom shoirning munosib o‘rni bor. Chunki Islom shoir

≪Zulfizar bilan Avaz≫, ≪Gulixiromon≫, ≪Orzigul≫, ≪Kun -

tug‘mish≫, ≪Xirmondali≫, ≪Sohibqiron≫, ≪Erali va Sherali≫,

≪Tohir va Zuhra≫, ≪Nigor va Zamon≫ kabi o‘nlab dostonla -

139

rini aytish jarayonida yurtdagi yangilik va o‘zgarishlarni,



ayrim shaxslar haqidagi tanqidiy mulohazalarni ham bayon

etardi. Bizga ma’lum bo‘ldiki, Ergash Jumanbulbul o‘g‘li

≪Ravshan≫, Fozil Yo‘ldosh o‘g‘li ≪Alpomish≫, Po‘lkan shoir

≪Go‘ro‘g‘lining tug‘ilishi≫ dostonlarini kuylashda mahorat

ko‘rsatgan ekanlar. Islom shoir Nazar o‘g‘lining bunday

go‘zal ijro etadigan dostoni sifatida ≪Orzigul≫ni ko‘rsatish

mumkin. Chunki bu dostonni baxshi boshqacha bir mehr

bilan kuylagan. Dostonda jahon adabiyotida asrlar bo‘yi

o‘nlab adiblarning asarlariga an’anaviy mavzu hisoblangan

otaning bexabar holda o‘z qiziga oshiq bo‘lish voqeasi bayon

etiladi. Orzigul sovchi yuborgan shoh o‘zining otasi ekanini

bilgani zahoti boqib olgan otasi Ernazar yordamida Xosxona

mamlakatidan bosh olib chiqib ketadi. Qarama-qarshi ruhiy

kechinmalar tasviriga boy bu dostonda Islom shoir tinglovchi

yodida qoladigan bir qator obrazlar yaratgan.

Ayniqsa, Orzigulning Ernazar bog‘bon xonadonidan chiqib

ketishi lavhasida ichki tuyg‘ular ifodasi e’tiborga loyiq:

Jasadimda jonim bo‘lgandi g‘arib,

O‘lganim yaxshidir chetlarga borib,

Ushbu savdolarga jonimni berib,

Ketarman yurtimdan, otadan kechib.

Yaxshi bilgin, ota-ona, ketarman,

O‘zga eldan borib, makon tutarman,

Qaytib1 otam bilan birga turarman,

Quloq soling Orzigulning zoriga,

Turgilik qilmadi ushbu shahriga,

Qaytib ota lozim qizning bag‘riga?!

Bu dostonda inson, ota, farzand, oila, burch kabi falsafiy

masalalar oddiy xalq nuqtai nazaridan tahlil etiladi,

salbiy xususiyatlar qoralanadi:

Islom shoir Nazar o‘g‘li 1953 yil 79 yoshida vafot etdi.

Uning hayoti va ijodi atoqli folklorshunos olimlar Hodi Zarifov,

Muzayyana Alaviya, Mansur Afzalov, Oxunjon

Sobirovlar tomonidan o‘rganilgan. Islom shoirdan yozib

olingan, nashr etilgan badiiy asarlar, uning ijodiga bag‘ishlab

yozilgan kitoblar, maqolalar soni uch yuzdan ko‘p.

Baxshidan yozib olingan dostonlarni xalqimiz hamon sevib

o‘qimoqda.

140

1 Qaytib — qanday qilib.




Download 434,34 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   73




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish