«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

14-rasm. 
Yorug‘sevar manzarali o‘simliklar.
13-rasm. 
Yorug‘sevar madaniy o‘simliklar.

---

51
faolligi  sutkaning  yoritilganlik  darajasiga  bo‘g‘liq.  Kunduzgi  hayvon  turlari 
ko‘pchilikni  tashkil  etadi  (asalari,  qaldirg‘och,  quyon),  ularning  hayotiy 
faoliyati  sutkaning  yorug‘  vaqtida  faol  kechadi.  Tungi  hayvonlar  (bo‘ri, 
ukki,  chirildoq,  suvarak)  tunda  faol  harakatlanib,  oziq  izlaydi.  Kechqurungi 
hayvonlar (ko‘rshapalak, may qo‘ng‘izi) o‘z faoliyatini quyosh botgan g‘ira-
shira  vaqtda  boshlaydi.  Hayvonlarning  rang  ajrata  olish  qobiliyati  ham 
sutkaning  qaysi  vaqtida  faol  bo‘lishiga  bog‘liq.  Yirtqich  sutemizuvchilar, 
yirtqich  qushlar  ranglarni  farq  qilmaydi,  kunduzgi  hayvonlardan  primatlar, 
to‘tiqushlar,  kolibrilar  ranglarni  ajrata  olish  qobiliyatiga  ega. 
Yer  yuzining  turli  kengliklarida  kun  uzunligi  bir  xil  emas.  Ekvatorda 
kun  uzunligi  yil  davomida  deyarli  bir  xil,  taxminan  12  soatni  tashkil  etadi. 
Ekvatordan qutblarga borgan sari kun uzunligi yil fasllariga qarab farqlanadi.  
O‘simlik  va  hayvonlarning  o‘sishi,  rivojlanishi  kun  uzunligiga  bog‘liq. 
Bu hodisa fotoperiodizm deyiladi. Fotoperiodizm kun uzunligining mavsumiy 
o‘zgarishlariga  nisbatan  tirik  organizmlarning  javob  reaksiyalari  hisoblanadi. 
Fotoperiodizm  yorug‘likning  intensivligiga  emas,  balki  sutkaning  yorug‘  va 
qorong‘i  vaqtlarining  almashinish  davriyligiga  bog‘liq.  Fotoperiodizm  tirik 
organizmlardagi  morfologik,  fiziologik,  biokimyoviy  jarayonlarning  kun 
uzunligiga  bog‘liq  ravishda  ritmik  o‘zgarishlaridir. 
Kun  uzunligiga  nisbatan  javob  reaksiyasiga  ko‘ra  o‘simliklar  ekologik 
guruhlarga  ajratiladi.