«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

Infraqizil  nurlar (to‘lqin  uzunligi 750  nm  dan  yuqori)  –  quyosh  spektridagi 
Yerga yetib keladigan nurlarning 45% dan ortig‘ini tashkil etadi. Infraqizil nurlar 

---

49
issiqlik  manbayi  hisoblanadi,  shuning  uchun  issiqlik  nurlari  ham  deyiladi.  Bu 
nurlar  o‘simliklar  va  hayvonlar  to‘qimalari  tomonidan  yutiladi  va  organizmlar 
tanasini  qizdirib  to‘qima  va  organlarda  issiqlik  almashuvini  tezlashtiradi,  tana 
qoplami  orqali  suv  bug‘lanishini  kuchaytiradi.  Ko‘pchilik  sovuqqonli  hayvonlar 
(sudralib  yuruvchilar  (reptiliyalar),  suvda  hamda  quruqlikda  yashovchilar 
(amfibiyalar),  hasharotlar  va  b.)  quyosh  nuridan  tana  haroratini  ko‘tarish  uchun 
foydalanadilar. Kalmar, shaqildoq ilon, bo‘g‘ma ilonlar infraqizil nurlarni maxsus 
organlari  yordamida  sezish  qobiliyatiga  ega,  bu  esa  ularga  tunda  ov  qilish 
imkoniyatini  beradi.  Infraqizil  nurlar  o‘simliklarning  barg  og‘izchalari  orqali 
karbonat  angidrid  gazining  yutilishida  ham  ahamiyatga  ega.
Yorug‘likning  ekologik  omil  sifatida  ta’siri  Yerning  Quyosh  atrofida 
aylanishi  bilan  bog‘liq,  shuning  uchun  yorug‘lik  sutkalik  va  mavsumiy 
davriylikka  ega.  O‘simliklar  va  hayvonlardagi  fiziologik  jarayonlar  sutka 
davomida  ritmik  ravishda  o‘zgarib  turadi.  Masalan,  o‘simliklarning  gullari 
sutkaning ma’lum vaqtida ochiladi, ma’lum vaqtida esa yopiladi. Hayvonlarda 
esa  kunduzgi  va  tungi  hayot  kechirishga  bir  qator  moslanishlar  mavjud.