«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati



Download 4,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet104/312
Sana26.06.2021
Hajmi4,78 Mb.
#101651
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   312
Bog'liq
biologiya 11 uzb

13-§. ANTROPOGEN OMILLAR
Tayanch bilimlaringizni qo‘llang.
  Nima  uchun  antropogen  omillar 
alohida  guruhga  ajratilgan?
Hozirgi  davrda  atrof-muhitning  jadal  o‘zgarishiga  sabab  bo‘layotgan 
omillar  bevosita  inson  faoliyati  bilan  bog‘liq  bo‘lib,  kishilik  jamiyati  tobora 
rivojlangan sari uning tabiatga ta’siri ham kuchayib bormoqda. Hozirgi kunda 
insoniyatning  tabiat  va  atrof-muhitga  ta’siri  kuchi  ortib  ketgan.  Antropogеn 
ta’sir  ekologik  omillar  yig‘indisi  bo‘lib,  uning  asosida  insonning  xo‘jalik 
faoliyati  yotadi.  Antropogen  omillar  odam  va  uning  xo‘jalik  faoliyatining 
o‘simlik, hayvon va boshqa tabiat komponentlariga ta’siri bilan bog‘liq omillar 
guruhidir.  Odam  tabiatga  ta’sir  ko‘rsatib,  uni  o‘z  ehtiyojiga  moslashtiradi, 
bu  esa  o‘z  navbatida  tirik  organizmlarning  tabiiy  yashash  muhitlari  hamda 


77
ularning  hayotiy  jarayonlari  o‘zgarishiga  sabab  bo‘ladi.  Antropogen  omillar 
ta’sirida  iqlim,  atmosfera,  tuproq  strukturasi,  suv  havzalarining  fizik  holati 
va  kimyoviy  tarkibi  o‘zgaradi.  Antropogen  omillarning  quyidagi  turlari 
mavjud:  kimyoviy  omillar,  fizik  omillar,  biologik  omillar,  ijtimoiy  omillar.
E
kin  maydonlariga  ishlov  berish  maqsadida  mineral  o‘g‘itlardan 
foydalanish,  hosildorlikni  oshirish,  zararkunanda  hasharotlarga  qarshi  zaharli 
kimyoviy  moddalarni  qo‘llash,  Yerning  geologik  qobiqlari  –  atmosfera, 
gidrosfera,  litosferaning  transport  va  sanoat  chiqindilari  bilan  ifloslanishi 
kabilar  kimyoviy  antropogen  omillarga  kiradi.  Fizik  antropogen  omillarga 
yadro  energiyasidan  foydalanish,  inson  faoliyati  tufayli,  masalan,  transport 
vositalarining  ortib  borishi  oqibatida  shovqin  kuchining  ortishi  kabilar 
misol  bo‘ladi.  Biologik  antropogen  omillarga  oziq-ovqat  mahsulotlari, 
odam  organizmi  yashash  muhiti  va  oziq  manbayi  bo‘lishi  mumkin  bo‘lgan 
bakteriyalar,  parazit  hayvonlar  kiradi.  Ijtimoiy  antropogen  omillar  odamlar 
jamoasi  hamda  ularning  o‘zaro  munosabatlari  bilan  belgilanadi. 
Antropogen  omillar  deyilganda  insonning  atrof-muhitga,  ya’ni  tirik 
organizmlar,  biogeotsenozlar,  biosferaga  har  qanday  (bevosita  va  bilvosita) 
ta’siri  tushuniladi.
Antropogen  omillar  insonning  faoliyati  natijasida  kelib  chiqadigan 
omillardir.  Antropogen  ta’sir  natijasida  tirik  organizmlarning  yashash  muhiti 
o‘zgaradi, bu esa o‘z navbatida, ekotizimlarning tarkibiy qismlari o‘rtasidagi 
bog‘lanishlarning  buzilishiga  olib  keladi. 
Inson  o‘z  ehtiyojlaridan  kelib  chiqib  tabiatga  ta’sir  ko‘rsatishi  oqibatida 
o‘simliklar,  hayvonlarning  yashash  muhitlari  ham  o‘zgaradi.  Insonning 
tabiatga  ta’siri  bevosita  va  bilvosita  bo‘lishi  mumkin. 

Download 4,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   312




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish