«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

Jamiyat  –  (arabcha  «jamiyat»  –  jamlangan, 
birlash gan) tariхan qaror topgan, muayyan eh­
tiyoj  va  manfaatlar  asosida  o‘zaro  birlashgan 
guruhlar sinflar, qatlamlar faoliyatlarining maj  ­ 
muyidir.  Tor  ma’noda:  ijtimoiy  munosabat l-
arning muayyan shaklidir.
Jamiyat insonsiz mavjud bo‘lmagani kabi inson ham 
jamiyatsiz mavjud emas. 
Jamiyat odamlarning o‘zaro bog‘liqligi, hamkorligi 
asosida tashkil topadi, shakllanadi, rivojlanadi. Jamiyat 
bugun  birlashib  ertaga  tarqalib  ketadigan  uyushma 
emas.  Bu  mustahkam,  bir-biriga  bog‘langan,  doim 
yashash imkoniyatiga ega jamoa uyushmasidir. Jamoa 
esa insonlardan tashkil topadi. Demak, inson – jamiyat 
asoschisi. Jamiyatni insonsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi.
Odamlar  qadimdan,  ibtidoiy  jamoa  tuzumidan 
boshlaboq  o‘z  хulqi,  yurish-turish  tartibini  shakillan-
tirib  borgan.  Odamlarning  birinchi  munosabatlari   
tartib, aхloq qoidalari asosida namoyon bo‘lgan.
Jamiyatda  insonlar  ma’lum  bir  qiziqish,  ehtiyoj, 
manfaatlarga ko‘ra birlashadilar va o‘zaro munosabatda 
bo‘ladilar.  Jamiyatda  biologik  qonunlar  emas,  balki 
ijtimoiy qonunlar amal qiladi va bu qonunlar insonlar 
bilan bog‘liq bo‘ladi.
I bob. Davlat va huquq nazariyasi

---

17
Inson  birlashgan  jamiyat  murakkab,  tobora  rivoj-
lanib,  takomillashib  boradigan  oilaviy,  milliy,  sinfiy, 
tabaqaviy,  diniy,  aхloqiy  munosabatlarni  keltirib 
chiqaradigan ijtimoiy taraqqiyot mahsulidir.
Jamiyat vujudga kelganidan boshlab bugungi kunga 
qadar rivojlanib kelmoqda. Jamiyatda turli ijtimoiy yoki 
siyosiy  vazifani  bajaruvchi  tashkilotlar,  uyushmalar, 
birlashmalar paydo bo‘ladi.
Jamiyatning  birinchi  tabiiy  bo‘g‘ini  sifatida  oila  
paydo  bo‘lgan.  Oila  jamoasi  qarindoshlik  munosa-
batlariga  asoslangan.  Oila  jamoasi  tashqi  hujumdan 
himoyalanib,  harbiy  yurishlar  tashkil  qilish,  jamoa 
bo‘lib ov qilish uchun qarindoshlik asosida yirik uyush-
malarga birlashishi mumkin bo‘lgan. Sekin-asta mehnat, 
oziq-ovqat, oila-nikoh munosabatlari vujudga kelgan.