Sharq mamlakatlari iqtisodiyoti, siyosati va turizm

Суғурталанувчилар жамоаси ва бошқарувчи тижорат корхонаси ўртасидаги муносабатлари турлича белгиланиши мумкин
Ана шу муносабатларнинг қандай бўлишига қараб такофул суғурта тузимининг бир нечта шакл/кўринишлари мавжуд. Бошқарувчи корхона суғурталанувчиларнинг вакили сифатида фаолият олиб бориши ва йиғилган бадаллардан аввалдан келишилган улушда бошқарув учун хақ олиши мумкин.
Бошқарувнинг бошқа бир кўринишида бошқарувчи корхона бадалларни суғурталанувчилардан йиғиб, уларни тижоратга сармоя сифатида ишлатади ва кўрилган фойдадан келишилган миқдорда улуш олади. Бу иккисининг аралаш/қўшма шакли ҳам қўлланилиши мумкин.
Ислом суғуртасини амалга оширишнинг яна бир шакли бу вакиллик-вақф бўлиб, бунда суғурталанувчилардан тушган бадаллар вақф мақоми берилган жамғармага ўтказилади. Вақфни тижорат ташкилоти маълум қоидаларга асосан бошқаради ва бошқарув учун тўловни тушган бадаллардан олиши мумкин.
Ушбу такофул моделларининг барчасида суғурта жамғармаси тижорат корхонаси ҳисобварағидан алоҳида бўлади ва бошқарувчи корхона жамғармага эгалик қилмайди, балки фақат бошқарувчи сифатида тасарруф қилади. Жамғарма маблағлари сармоя сифатида фақат шариат таъқиқламаган соҳаларга киритилиши мумкин.
Ислом суғуртаси билан шуғулланиш мақсадида юридик шахс мақомига эга бўлган жамғарма ва ушбу жамғармани бошқарувчи алоҳида тижорат корхонаси – такофул оператори ташкил қилинади. Баъзи мамлакатларда бир юридик шахс – яъни бошқарувчи тижорат корхонаси қошида ислом суғурта жамғармаси ташкил қилиб, такофул амалиётини олиб боришга рухсат берилади, лекин бунда ушбу юридик шахс хўжалик фаолияти юритиши учун алоҳида банк ҳисоб рақами очилади. Ислом суғуртасини амалга ошириш учун тижорий суғурта компанияларида “такофул дарча”лари очилиши амалиёти ҳам кузатилади (худди анъанавий тижорат банкларида “ислом дарчалари” очилгандагидек).
Такафул тўғри амалга оширилиши учун махсус суғурта жамғармаси тузилади. Жамғарма аъзолари олдиндан эълон қилинган тартиб-қоидага кўра суғурта учун бадалларни эҳсон сифатида жамғармага киритишади, жамғарма эса ўз мулкига айланган ушбу маблағлар ҳисобидан аъзоларининг келишилган зарарларини қоплаб туради. Йил якунида суғуртадан ортган маблағларнинг бир қисми жамият низомидаги тартиб-қоидалар асосида кейинги йиллар захирасига олиб қўйилиши ёки аъзолар ўртасида тақсимланиши, вақф шаклида тузилган жамғарманинг қолдиғидан эса муҳтожларга моддий ёрдам ҳам кўрсатилиши мумкин.(1-rasm)