Sharq filologiyasi va falsafa fakulteti turkiy tillar kafedrasi

 

Tenasüp, Tanosub “ bir- biriga munosib” 

 She`r  baytlarida  ma`no  jihatdan  bir-  biriga  yaqin  tushunchalarni  anglatuvchi 

so`zlarni qo`llab, ular vositasida  obrazli ifoda va lavhalar yaratish san`atidir.   

Bir elinde gül bir elde cam geldin sakiya 

Hangisin alsam gülü yahud ki camı ya seni 

Ne efsunkâr imişsin ah ey didar-ı hürriyet 

Esir-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esaretten      (Namık Kemal) 

 

Bu yerda hürriyet (ozodlik) va kurtulmak (ozod bo`lmoq) esir (asir) va esaret (asirlik) 

so`zlari o`rtasida tanosub yuzaga kelgan. 

 

Bir şâhda iki gonce-i gül 

Birbirlerine olurdu bülbül. 

Aşk derdiyle hoşem el çek ilâcımdan tabib 

Kılma derman kim helâkim zehri dermanındadır.(Fuzulî) 

 

Bu yerda dert (dard), ilâç (dori), tabip (tabib), derman (darmon), zehir (zahar)  kabi 

tibbiyotga oid so`zlar orqali tanosub yuzaga kelgan. 

Rücu, Ruju “qaytish” 

She`riyatda  shoirning  oldingi  misra  yoki  baytda  ifodalangan  fikri,  qo`llagan 

badiiy  tasviriy  vositalardan  qaytgandek  bo`lib,  keyingi  misra  yoki  baytda  unga 

---

 

20 

 

qaraganda kuchliroq ifoda, she`riy san`atni keltirish yoki oldingi fikrni aniqlashtirish, 

to`ldirish usuli. Ruju mohiyati o`z-o`zini inkor etib, fikrni kuchaytirishdadir.  

Sordum meger bu dürc-i dehendür dedim dedi 

Yok yok devâ-yı derd-i nihânın durur senin        (Fuzuliy) 

(Mashuqadan so`radim: Bu og`iz bir qutimikan 

Dedi: Yo`q, aslo, bu sening yashirin g`amingning darmonidir.)