Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya nazariyasi va amaliyoti kafedrasi

2.2.1-jadval
So’rovnoma shkalalarida ballarni stenda taqsimlanishi

№	Shkala	Sten											µ		ᵟ		ball
		1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	Nevrotizm	0-2	3-4	5-6	7-9	10-12	13-15	16-17	18-19	20-22	23-24	12,5		12		24
2	Psixotizm	0-1	2-3	4-5	6-7	8-9	10	11-12	13-14	15-16	17	7		8,5		17
3	Dipressiya	0-1	2-3	4	5-6	7	8-9	10-11	12-13	14-15	16	6,61		8,11		16
4	Vijdonlilik	0-1	2	3	4-5	6-7	8-9	10	11	12	13	9,26		6,55		13
5	Turg’unloshganlik	0-1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	3,36		5,11		10
6	Umumiy faollik	0-1	2	3	4	5	6	7	8-9	10-11	12-13	7,55		6,55		13
7	Tortinchoqlik	0-1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	3,6		5,35		10
8	Muloqotchanlik	0-1	2	3	4	5	6	7	8	9-10	11-12	8,13		6,13		12
9	Estetik jozibadorlik	0-1	2	3	4	5	6	7	8-9	10-11	12-13	7		6,5		13
10	Nazokatlilik	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	4,41		4,66		9
11	Psixik beqarorlik	0-1	2	3	4	5	6	7	8	9-10	11	5		5,5		11
12	Asotsionallik	0-1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	4		5		10
13	Introversiya	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	3		4,5		9
14	Senzitivlik	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	5,14		4,64		9

Ushbu metodika shkalalariga ko’ra “nevrotizm” shkalasi quyi-0-4, o’rta-5-15 va yuqori- 16-24, “psixolotizm” shkalasi quyi-0-5, o’rta-6-10 va yuqori-11-17 , depressiya shkalasi quyi-0-3, o’rta-4-9 va yuqori-10-16 , vijdonlilik shkalasi quyi-0-2, o’rta-3-10 va yuqori-11-13 , turg’unlashganlik shkalasi quyi-0-3, o’rta-4-7 va yuqori-8-10, umumiy faollik shkalasi quyi-0-2, o’rta-3-7 va yuqori- 8-13, tobelik shkalasi quyi-0-3, o’rta-4-6 va yuqori-7-10, muloqotchanlik shkalasi quyi-0-2, o’rta-3-8 va yuqori-9-12, estetik taassurotchanlik shkalasi quyi-0-2, o’rta-3-7 va yuqori- 8-13, nazokatlilik quyi-0-2, o’rta-3-5 va yuqori-6-9 , va yuqori shkalalarida psixik beqarorlik shkalasi quyi-0-3, o’rta-4-7 va yuqori-5-11 , asotsionallik shkalasi quyi-0-3, o’rta-4-7 va yuqori-8-10, introversiya shkalasi quyi-0-2, o’rta-3-6 va yuqori-7-9, senzitivlik shkalasi quyi-0-2, o’rta-3-6 va yuqori-7-9, ballarni tashkil etdi.
So’rovnoma shkalari ushbu psixologik xususiyatlarini o’zbek muhitida diognostika qilishda obektiv vositalar sifatida foydalanish uchun samarali hisoblandi va keyingi tadqiqotlar o’tkazildi.
Biz shkalalashtirish bo’yicha olingan so’rovnomani keyingi bosqich retest ishonchliligini aniqlash uchun 73 nafar O’zMU “Psixologiya” (faoliyat turlari) yo’nalishi talabalarni tanlab oldik. Retest ishonchlilik uchun olti oy yani sentabr va febral oylari oraliq muddat deb belgilandi. Retest uchun qayta o’tkazilgan test natijalar olindi.
2.2-2-jadval
V.M.Melnikov va L.T.Yampolskiylarning “Psixodiognostik test” retest tekshiruv natijalari

№	Metodikaning shkalalari	Retest tekshiruv natijalari
1	Nevrotizm	0,784**
2	Psixotizm	0,526**
3	Depressiya	0,875**
4	Vijdonlilik	0,845**
5	Turg’unloshganlik	0,617**
6	Umumiy_faollik	0,879**
7	To’belik	0,608**
8	Muomilakirish	0,883**
9	Estetiktaassur	0,752**
10	Nazokatlilik	0,509**
Yuqori shkala
11	Psixikbekaror	0,802**
12	Asotsianallik	0,798**
13	Introversiya	0,861**
14	Senzitivlik	0,657**

Izoh: **r≤0,01
So’rovnomani retest ishonchlilik qoidasiga ko’ra natijalar, “nevrotizm” shkalasi r=0,784, “psixotizm” shkalasi r=0,526, “depressiya” shkalasi r=0,875, “vijdonlilik” shkalasi r=0,845, “turg’unloshganlik” shkalasi r=0,617, “umumiy faollik” shkalasi r=0,879, “to’belik” shkalasi r=0,608, “muomalaga kirishimlilik” shkalasi r=0,883, “estetik taassurotchanlik” shkalasi r=0,752, “nazokatlilik” shkalasi r=0,509, “psixik bekarorlik” shkalasi r=0,802, “asotsianallik” shkalasi r=0,798 “introversiya” shkalasi r=0,861, “senzitivlik” shkalasi r=0,657. Olingan natijalar ushbu so’rovnomani moslashtirishning psixometrik talablarini qoniqtiradi.
V.M.Melnikov va L.T.Yampolskiylarning “Psixodiognostik test” va Kettell 16F, Ayzenk EPQ so’rovnomalari shkalalari o’rtasidagi korrelatsion bog’lanishni aniqlashda Pirson mezoniga asoslandi. Bunda biz 66 nafar O’zMU “Psixologiya”(yosh davri) yo’nalishi talabalarida tadqiqotni o’tkazdik. Tadqiqot natijalari quyidagi (3.2-3-jadval)jadvalda berilgan.
2.2-3-jadval
V.M.Melnikov va L.T.Yampolskiylarning “psixologik testi” so’rovnomasi bilan Kettel 16F, Ayzenk EPQ so’rovnomalari o’rtasidagi korrelatsion bog’liqlik

		“Psixodiognstik test” shkalalari
		Nevrotizm	Psixotizm	Depressiya	Vijdonlilik	Muomalaga kirishimlilik	Estetik taassurorchanlik	Psixik beqarorlik	Asotsionallik	Introversiya	Senzitivlik
Kettell 16 omilli shkalalari	Muloqotga moyillik	0,088	0,177	-0,013	0,422**	-0,111	0,052	0,191	-0,008	0,041	0,104
	Hissiy barqarorlik beqarorlik	0,035	0,454**	-0,163	0,506**	0,049	0,051	0,166	-0,069	0,063	-0,043
	Hukmronlikka intilish tobe’lik	0,282*	0,118	0,175	0,010	0,021	0,309*	0,138	0,090	0,011	0,106
	Ijtimoiy mardlikda-dillik0, tortinchoqlik	0,172	0,133	0,136	0,040	0,272*	0,144	0,216	-0,028	-0,159	0,082
	Mustaqillik tobe’lik	-0,006	0,243	0,094	0,056	0,152	0,150	-0,019	-0,061	0,014	0,065
	O‘zini nazorat qilish	0,348**	0,201	0,312*	0,035	-0,028	-0,079	0,355**	-0,057	0,010	0,003
	Qo’zgaluvchanlik zo’riqish bo’shashish	0,412**	0,242	0,425**	0,098	0,152	0,061	0,400**	-0,033	-0,167	0,022
Ayzenk EPQ	EkstraIntroversiya	0,126	0,055	0,139	0,033	0,149	0,142	0,048	-0,064	-0,275*	0,030
	Neyrotizm	0,434**	0,379**	0,471**	-0,056	-0,041	0,073	0,380**	0,051	0,158	-0,036
	Psixotizm	0,103	0,144	0,196	-0,119	0,124	-0,037	0,171	-0,076	-0,165	0,102
	Samimiylik	-0,066	0,010	-0,227	0,494**	0,019	-0,018	0,057	-0,023	0,127	-0,002

Izoh: **r≤0,01;* r≤0,05;

Olingan natijalarga ko’ra, “nevrotizm” shkalasi Kettelning 16F shkalalari “hukmronlikga intilish” r=282; r≤0,05, “o‘zini nazorat qilish” r=345; r≤0,01, “qo’zgaluvchanlik zo’riqish bo’shashish” r=412; r≤0,01 va Ayzenkning EPQ so’rovnomasining “nevrotizm” r=434; r≤0,01 shkalalari bilan ijobiy korelatsiya bog’lanish hosil qildi. So’rovnomaning “psixotizm” shkalasi Kettelning 16F shkalalari “hissiy barqarorlik beqarorlik” r=454; r≤0,01 Ayzenkning EPQ so’rovnomasining “nevrotizm” r=471; r≤0,01 bilan ijobiy korelatsiya bog’lanish hosil qildi. So’rovnomaning “depressiya” shkalasi “O‘zini nazorat qilish”r=312; r≤0,05, “Qo’zgaluvchanlik zo’riqish bo’shashish” r=425; r≤0,01, “nevrotizm” r=471; r≤0,01 shkalalari bilan ijobiy korelatsiya bog’lanish hosil qildi. So’rovnomaning “vijdonlilik” shkalasi “muloqotga moyillik” r=422; r≤0,01, “hissiy barqarorlik beqarorlik” r=506; r≤0,01” hamda, Ayzenkning EPQ so’rovnomasining “samimiylik” r=494; r≤0,01 shkalalari bilan ijobiy korelatsiya bog’lanish hosil qildi. So’rovnomaning “muomalaga kirishimlilik” shkalasi bilan “ijtimoiy mardlikda-dillik tortinchoqlik” r=272; r≤0,05 bilan ijobiy korelatsiya bog’lanish hosil qildi. So’rovnomaning “estetik taassurorchanlik” shkalasi “hukmronlikka intilish tobe’lik” r=309; r≤0,05 bilan ijobiy korelatsiya bog’lanish hosil qildi. So’rovnomaning “psixik beqarorlik” shkalasi “O‘zini nazorat qilish” r=355; r≤0,01, “qo’zgaluvchanlik zo’riqish bo’shashish” r=400; r≤0,01, hamda, Ayzenkning EPQ so’rovnomasining “nevrotizm” r=380; r≤0,01 shkalasi bilan ijobiy korelatsiya bog’lanish hosil qildi. So’rovnomaning “introversiya” shkalasi hamda, Ayzenkning EPQ so’rovnomasining “ekstroversiya-introversiya” r=275; r≤0,01 shkalasi bilan ijobiy korelatsiya bog’lanish hosil qildi.
So’rovnomani validlashtirish uchun emperik validlik mezonlari olindi. Bunda biz Toshkennt Davlat Pedagogika universiteti 59 navar “Pedagogika va psixologiya” yo’nalishi talabalarni talabalari ishtrok etdi. V.M.Melnikov va L.T.Yampolskiylarning “psixologik testi” so’rovnomasi bilan Ko’p omilli FPI metodikasining shkalalari o’rtasidagi korelatsion munosabat aniqlandi. So’rovnoma shkalalarini validlashtirish natijalari quyidagi (3.2-4.1-jadval) va (3.2-4.2-jadval)jadvalda keltirilgan.
2.2-4.1-jadval