Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti kadrlarni innovatsion boshqarish

4.3. Xodimlarni boshqarish texnologiyasi bosqichlari bo‘yicha innovatsiyalarni rivojlantirish

Innovatsion eksperiment yangilikni sinov tarzida joriy etish orqali diagnostika qilish vazifasini bajaradi. Innovatsion eksperimentning diagnostik vazifasi yangilikni ishlab chiqishni o‘z ichiga oladi, ya’ni. sinovdan o‘tgan yangilik tarkibida ham, uni amalga oshirish usullarida ham uning ichki o‘zgarishi yo‘nalishlari aniqlanadi.³⁷ Yangiliklarni rivojlanish bosqichlariga quyidagilar kiradi: boshlash, tez o‘sish, to‘yinganlik, yangilikning yo‘q yo‘q bo‘lishi va so‘nishi.

Xodimlarni boshqarish tizimi bir qator bosqichlarni o‘z ichiga oladi: shakllantirish, foydalanish, barqarorlashtirish va boshqaruv.
Tashkilot kadrlarini shakllantirish – bu maxsus bosqich bo‘lib, uning davomida innovatsion salohiyati va yanada o‘sish istiqbollari poydevori yaratiladi. Kadrlarni shakllantirish bosqichi quyidagi vazifalarni hal etishga mo‘ljallangan:

1. 
   Xodimlarning mehnat salohiyatidan to‘liq foydalanish va ish samaradorligini oshirish maqsadida ularning ish hajmining maqbul darajasini ta’minlash;
   
2. 
   Mehnatning turli funksional mazmuniga ega bo‘lgan xodimlar tarkibini optimallashtirish.
   

Ushbu muammolarning yechimi sifatida tashkilotda kadrlardan foydalanishning asosiy prinsiplariga asoslanishi mumkin: xodimlar sonining bajarilgan ish hajmiga muvofiqligi; xodimni uning mehnat funksiyalarining murakkabligi darajasi bilan muvofiqlashtirish; obyektiv ishlab chiqarish omillari bo‘yicha korxona kadrlari tarkibining shartliligi; ish vaqtidan foydalanishda maksimal samaradorlik; muttasil malaka oshirish va xodimlarning ishlab chiqarish profilini kengaytirish uchun sharoit yaratish.
Innovatsiyalardan xodimlarni boshqarishning har bir bosqichida foydalanish mumkin. Bundan tashqari, yangilik qaysi bosqichda amalga oshirilganiga qarab, u ma’lum o‘ziga xos xususiyatlarga ega (yangilik qaysi maqsadni ko‘zlaganligi va nimaga qaratilganiga qarab). Bundan tashqari, xodimlarni boshqarishning har bir bosqichida yangilik turli texnologiyalarni hisobga olgan holda amalga oshirilishi kerak.
Samarali boshqarish uchun o‘rganilayotgan jarayonning ishlash mexanizmini, uning o‘zgarishini keltirib chiqaradigan omillarning butun tizimini hamda shu omillarga ta’sir etish vositalarini bilish zarur.
Xodimlarni boshqarish tizimining ishlashining ma’lum bir mexanizmi va xodimga ta'sir o‘tkazish uchun turli xil vositalardan foydalanish to‘g‘risida, ya'ni, innovatsiyalarni joriy qilishda muhim bo‘lgan kadrlar bilan ishlashning ma’lum bir texnologiyasi haqida to‘xtalishimiz mumkin. Umumiy ko‘rinishida texnologiya – bu muayyan o‘zgarishlarni amalga oshirish uchun ishlatiladigan usullar, uslublar va xizmatlardir.
Texnologiyalarning bir nechta turlarini ajratib ko‘rsatish mumkin:
1. Ko‘p bosqichli, ya’ni, ketma-ket bajariladigan bir-biriga bog‘liq bo‘lgan bir qator vazifalar (masalan, xodimning tashkilotdagi mehnat faoliyatining har bir bosqichida o‘ziga xos xususiyatlari, tegishli vazifalari va boshqaruv ta’sirining usullari bilan boshqaruv qarorlarini qabul qilish).
2. Vositachilik – muayyan muammolarni hal qilishda ayrim guruhlar tomonidan boshqalarga xizmatlar ko‘rsatish (kadrlar siyosati, kadrlarni tanlash, ularni baholash va boshqalarni amalga oshirish bo‘yicha kadrlar xizmatining korxonaning tarkibiy bo‘linmalari rahbarlari bilan o‘zaro aloqasi jarayonida foydalaniladi).
3. Individual – individual xodimga nisbatan texnika, ko‘nikma va xizmatlarning spetsifikatsiyasi bilan (ish jarayonida odamlarning xulq-atvorini boshqarishga yo‘naltirilgan va mehnatni rag‘batlantirish, ijtimoiy psixologiya va, avvalambor, shaxslararo munosabatlarni tartibga solish usullaridan foydalanishga yo‘naltirilgan munosabatlar).
Boshqaruv – bu tashkilotning muammolarni hal qilish borasidagi funksiyasidir. Agarda muammolar va o‘zgarishlar bo‘lmasa, tashkilotda faoliyati texnologiyaga yoki belgilangan tartibga muvofiq amalga oshiriladi. Rahbar nostandart vaziyatda qaror qabul qilganda boshqaruv namoyon bo‘ladi, masalan, muammoli vaziyatni yengish uchun munosabatlarning yangi tartibi ishlab chiqiladi. Shu munosabat bilan ishlash texnologiyasi biznes yuritishning belgilangan tartibi, menejment texnologiyasi (boshqaruv tizimi) esa muammolarni yechish usullarini ishlab chiqish va tashkilotning faoliyati va tarkibiy tuzilmalari uchun yangi texnologiyalarni yaratish usullari to‘plami sifatida tavsiflanadi. Ikkala texnologiya ham ishlash tizimiga taalluqlidir va funksional elementlar – xodimlar va bo‘limlar tomonidan amalga oshiriladi.
Boshqaruv obyektiga boshqaruv ta’siri – korxona personali – to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishchiga yoki ularni ishlab chiqarish bo‘g‘ini sifatida birlashtirishga, shuningdek, mehnat jarayoni sodir bo‘ladigan ichki va tashqi muhit omillariga yo‘naltirilishi mumkin. So‘nggi holatda, biz boshqarish obyektiga bilvosita ta’sir haqida gapirishimiz mumkin.
Innovatsion jarayonning bosqichlari – har bir bosqichda eng oqilona variantni tanlashni hisobga olgan holda innovatsion jarayonning bosqichlari³⁸. Quyidagi bosqichlar ajratiladi:
a) ma’lum bir yangilik mavjudligi to‘g‘risida ma’lumot olish;
b) yangilik va uning xususiyatlarini tahlil qilish, yangilikni qabul qilish maqsadga muvofiqligini asoslash;
d) yangilik to‘g‘risida qaror qabul qilish;
e) yangilikni joriy etish bo‘yicha dastlabki qadamni qo‘yish;
f) korxonada yangiliklarni rivojlantirish.