Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

Z A M B U R U G ‘1 A R N IN G E K O L O G IY A S I
Zam bum gM ar ham m a jo y d a suv, tuproq, y o g ‘och, o ‘sim lik va 
h ay v o n larn in g to 'q im a la rid a tarqalgan. B unga u lam in g bir qator 
xu su siy atlari sabab:
1. Z am bum gM am ing k o ‘p chiligida tarm oqlangan m itseliysi 
h iso b ig a 
hajm ining 
kattaligi 
a tro f m uhit 
bilan 
bogManish 
im k oniyatlarining k o 'p lig i.
2. 0 ‘sish v a k o 'p a y ish n in g tezligi, k o ‘p lab m iqdorda sporalam i 
hosil qilishi.
3. M eto b o lik ja ra y o n la m in g a tro f m uhit om illarining ta ’sirida 
faolligi.
4. B io kim yoviy irsiy o ‘zg am v ch an lik lam in g yuqoriligi n atija­
sida yangi substrat va sharoitlarga tez m oslashishi.
77

---

5. 
N o q u l a y o m i l l a r n m g t a ’siri n a t i j a s i d a ‘ t i n i m d a v r i g a t e z
o ‘t i s h i , u z o q m u d d a t d a v o m i d a s h u h o l a t d a q o l i s h i , q u l a y s h a r o i t
y u z a g a k e l g a n d a fa o l h o l g a o ‘ta o l i s h i .
Z a m b u ru g 1 lam ing 
ekologiya jih atid an
bunday 
guruh lash 
oziqlanish usullariga va yashash m uhiti sharoitiga asoslangan. 
O ziqlanish u suliga k o ‘ra: tek in x o ‘rlar, sim biontlar, m ikoriza hosil 
qiluvchilar, endofitlar, sap ro tro flar m avjud.
T ekinxo‘r zam burug'lar. 
Z a m b u ru g ‘lam in g o ‘sim liklar bilan 
a lo q ad a tarihiy taraqqiyotning dastlabki d av rlaridanoq boshlangan 
v a fito tsen o zlam in g hozirgi zam ondagi holatini shakllanishida 
m uhim aham iyat kasb etgan. X ususan, te k in x o ‘r zam burugM ar 
o 'sim lik larn in g ayrim turlari sonini nazorat etgan va fitotsenozdagi 
turlararo m urakkab m u n osabatlarni shakllanishida ishtirok etgan. 
U lar om m aviy ravishda tarq alg an larn i k o 'p zararlaydi, ularning 
sonini kam aytirib bo sh q alarn in g rivojlanishiga im kon beradi. 
K eyingilari 
ham
k o 'p
zararlana 
boshlaydi. 
S hunday 
qilib, 
fito tsen o zd ag i turlar o rasida m u v o zan at yaratiladi.
Z a m b u ra g 'la m in g alohida g u m h la ri h ay vonlarda te k in x o 'rlik
qiladi. O om itsetlar, zig o m itsetlar va askom itsetlarm ng orasida 
k o 'p la b tak so n larn in g vak illari h asharotlarni zararlashga m axsus- 
lashganlari bor. N e m ato d alam in g yirtqichlari bo sh q a um urtqasiz 
h a y v o n lam in g tek in x o 'rla ri 
odatda tu p ro q d a b o 'lib , o 'sim lik
q o ld iq lari, tuproq chirindisi b ila n oziqlanadi. G 'a n im paydo b o 'lib
q o lsa u nga hujum qiladi, y a ’ni te k in x o 'rlik o bligat em as, fakultativ 
(m ajb u riy em as). Z a m b u ru g ‘lam in g ayrim g um hlari tuproqda 
sap ro fit tarzda boMsa ham um urtqali hayvonlarga (terisi, tim o g ‘i, 
ju n i, pati) tushib qolsa te k in h o 'rlik k a o 'ta d i. B ulardan tashqari 
m ik o fil za m b u ru g 'la r
deb ataladiganlari ham bor, boshqa zam b u ­
r u g 'la r m ak ro m itsetlard a te k in x o ‘rlik qiladi.