Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

Xitridom itsetlarning zoosporalarini sxematik tuzilishi.
1-Catenaria; 2-Monoblepharella; 3-Spizellomyces; 4-Rhyzophydium.
Chitridiomycetes 
zam b u ru g 'la rin in g
klassifikatsiyasida 
tallom irii rivojlanishiga va jin siy jaray o n n i qanday o 'tish ig a e ’tibor 
b erilgan edi. H ozir zoosp o ran in g tuzulishiga (ultrastrukturaga) 
alo h id a e ’tib o r qaratilm oqda.
X itrid io m itsetlam in g k o 'p c h ilig in i zoosporalari bir xivch in li. 
Y ad ro si bitta. U ning shakli jo y la n ish i sistem atik belgi hisoblanadi. 
X iv ch in id a b azal tana bor. B azal tanadan sitoplazm a tom on xivchin 
ildizlarini hosil qiladigan m ik ro n ay lar b a ’zi hollarda kattagina 
rizo p lastlar y o 'n alad i. H ujayrada bitta yoki bir necha m itoxondiriy, 
m ikrotana, endoplazm atik t o 'r va lipid tan a b o g 'la m la ri bor. Lipid 
tan a 
aerob 
x itrid io m itsetlam in g , 
m itoxondiriylar 
va 
m em b ran alisistern alar m ajm ui - lipid globulalarini hosil qiladi. B u 
m ajm u an in g m urakkablik darajasi o 'z g a rib turadi, aloxidalaridan 
tartib lam i 
ajratishda 
foydalaniladi. 
X itridiom itsetlam ing 
zo o sp o ra larid a unch a katta b o 'lm a g a n m em branali tan a b o 'la d i, u 
h ech qaysi o rg anizm larda uehratilm agan, u oqsil g 'a m la sa kerak 
deb tax m in qilinadi.
Z oosp o rad ag i ribosom alar sitoplazm ada tarqoq yoki guruhlarga 
to 'p la n ib
jo y lash g an . 
U la r 
yadroni 
ustida 
xuddi 
yopqich 
k o 'rin is h id a b o 'lis h i m um kin.
M onoblepharidales 
tartibining vakillarida xivchin harakatda 
ish tiro k etsa kerak deb hiso b lan ad ig an
rum posola
deb nom langan 
h o sila h am b o r.'
112

---

.‘iSomitsetlar tartibi -•(Spizc!loimcci:.i<,‘ ■
V a , n r a - h a g i n a oddiy tiizuigan vakillar m ansub. Vcgeuitiv 
jntla m orm iS eiliyni hujayradan ( sobiq /o o s p o ra ) iborat.
Zoosporaci.i bir necha lipid tom chilari va m ikroianalar bor. 
A niq shakiigi’ cg a ; b o 'h n a g an yadro xivchin asosiga laqalib turadi. 
Jinsiy jaray o n n ia ’lum emas.
s Bn tartibga su v o ’tlai. yuksak o 'sim lik lar, u n u u tq asiz xavvonlar 
va zam b u ru g 1 lam ing te k in x o 'rlari. tuproq va suvdagi saprofttlar 
m ansub.
O lp id iu m - 
O lpklium .
Turkum idan boshkaram o ‘sim ligini 
niholida qorason kasalligini yuzaga k d tirad i. Bu zam b u ru g ‘ning 
zoosporasi karam- niholini iidiziga tushganda xivchinini y o 'q o tib , 
qalin p o 's t bilan o 'ralad i, o 'sim lik ildiz po'scini en tib , o 'zin in g
b o rlig 'in i epiderm is hujayrasiga q o ‘yadi, keyin ichkariroq kira 
boradi, p o ‘stni ancha vaqtgacha hosil qilm aydi. Yadrosi k o 'p m arta 
b o ' linib 
k o ‘p 
yadroli 
xolga 
o 'tad i, 
p o 's t 
bilan 
o 'ralib
zoosporangiyga aylanadi, uzun naysim on o 'sim tasin i xo'jay in
tanasidan tashqariga ehiqaradi va u orqali zoosporalari atrofiga 
tarqaladi, o ‘sim likni zararlash qaytadan takrorlanadi. B u xol bir 
necha kun ichida r o ‘y bergani tufayli, o 'sim lik n i zararlash k o ‘p 
m arta davom etadi.