Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

Plastidlar. 
Suvo‘tlarni 
turli 
guruhlaridagi xloroplastlarni 
m orfologik 
xususiyatlari 
turlicha 
bo'lishiga 
qaramay 
ular 
fotosintezlovchi birlik b o 'lib , prokariot organizmlar va yuksak 
organizmlardagi kabi m em brana bilan o ‘ralgan yassi xaltacha 
holidagi tilakoidlar hisoblanadi. Ularda quyosh yorug‘ligi yorda­
mida organik b o ‘lm agan m oddalardan organik modda hosil qilinadi 
va atm osferaga kislorod ajratiladi. Suvo‘tlaridagi xloroplast va 
mitoxondriylarda adenozin ikki fosfatdan adenozin uch fosfat hosil 
qilinadi. Barcha fotosintezlovchi o ‘simliklarda, shu jum ladan 
suvo'tlarning talakoidlarida xlorofil - “a” b o ‘ladi. Xlorofil - “b ” 
suvo'tlari orasida faqat yashil va evglena suvo'tlari orasida topilgan. 
Xlorofil S) va S2 q o 'n g 'ir, tillarang, diatom suvo'tlarida, kripto- 
fitlarda faqat xlorofil S uchraydi. Yashil suvo'tlari yuksak o'sim - 
liklarga xos bo'lgan karatinoidlarni ham tutadi. Q o 'n g 'ir suvo'tlari 
hujayralarida fukoksantining ko'plig i ularni q o 'n g 'ir rangini 
belgilaydi. Qizil va kriptofit suvo'tlari uchun fikobilinlar, qizil - 
fikoeritin va ko'k-yashil fikotsianin harakterlidir, fikobilinlar 
yorug'likni tutish vazifasini bajaradi. Suvo'tlarning lco'pchiligi 
xloroplastlari qizil, kriptofit, hara va yashil suvo'tlardan tashqari 
endoplazm atik retikulim bilan qamralgan.
Xloroplastlarning 
m orfologik 
jihatdan 
turli 
tumanligi 
tilakoidlarning joylanishlariga bog'liq. Eukariot suvo'tlarining 
ko'pchiligida (qizil suvo'tlardan tashqari) tilakoidlar kriptofitlarda 
2ta, dinofitalar, tillarang, sariq yashil, q o 'n g 'ir, diatom suvo'tlarida 
3ta, yashil va hara suvo'tlarida esa 2-6ta tilakoidlardan iborat 
tutam lar holida joylashgan. Qizil suvo'tlarida fotosintezlovchi tizim 
orasida fikobilisom a b o 'lg an bitta uzun tillakoid mavjud.
Suvo'tlarning ko'pchilik turlari, ayniqsa bir hujayralilarda bitta 
ancha katta xloroplast konussim on, yassi, yulduzsim on, spiral 
buralgan. Xloroplastlari ikkita bo'lganlari ham uchraydi. K o 'p
hujayrali va hujayrasiz tuzilishli suvo'tlarining ayrim larida xloro-
30

---

plastlar Im/asimon ham bo'ladi. Shuni alohida qayd qilish kcrakki, 
lashqi mubil omillarining ta’siri - yorug'likning tarkibi va ta’sir 
kuchi. harorat, oziqni tarkibi kabilar xloroplastlarga katta ta’sir 
qiladi.
Suvo'tlarda xloroplastlar bilan uzviy bog'liq holda pirenoidlar 
bo'lib, tabiatiga k o 'ra oqsilli (asosan ribuloza difosfat, karboksilaza 
fermenti arid an iborat), o'lcham i 3-12 mkm keladigan, odatda ami- 
logen donachalari bilan o'ralgan, ularni hosil^bo'lishida laminariya 
(q o 'n g 'ir suvo'tlarida) paramilon, evglenalarda lipidlar ishtirok 
etadi. S uvo'tlarining ko'pchiligida pirenoidlar xloroplast ichida, 
boshqalarida uni tashqarisida joylashadi. Pirenoidlaming soni 1-10 
tagacha va undan k o 'p bo'lishi mumkin.
Harakatlanadigan suvo'tlarning xloroplastlarida yoki uning 
atrofida u bilan vazifasiga ko'ra doimo aloqada bo'ladigan foto- 
retseptorlik vazifasini bajaradigan