Шарқий Бердах” гкту ҳақида умумий малумот“

Газ ва конденсат туғрисида умумий маълумот
Газ ва газконденсат конлари таснифи

Газ ва газконденсатнинг асосий таркибий қисмини карбонсувчиллар ташкил қилиб, улар қатлам шароитида суюқлик, газ ёки аралашма ҳолатида учраши мумкин. Бу ҳолатлар қатламдаги бошланғич босим ва ҳароратга, шунингдек карбонсувчиларнинг физик – кимёвий хоссаларига боғлиқ. Одатда қатламнинг юқори қисмида, яъни гумбази ва гумбаз атрофида газ, ўрта қисмида эса газ конденсат аралашма ҳолатда жойлашади, кўп холларда карбонсувчил конларининг қатлам чеккалари ва остини сув эгаллаган бўлади.

Карбонсувчиларнинг қатламда жойлашиши ҳар доим бир хил бўлавермайди. Масалан, қатлам босими жуда катта бўлса газ ҳолатидаги карбонсувчиллар суюқ ҳолатидаги карбонсувчиллар таркибида тўлиқ эриган ҳолда учраши мумкин. Умуман олганда карбонсувчилларнинг қатлам ичида жойлашиши уларнинг зичлигига, физик ҳолатларига, қатлам босими ва ҳароратига боғлиқ ҳолда учраши мумкин.
Карбонсувчилларнинг қатламда жойлашишига қараб тузилган таснифлари жуда кўп бўлиб, ҳар бир келтирилган таснифнинг ўз ютуқлари ва камчиликлари мавжуд.
Карбонсувчилларнинг қатламда кандай ҳолатда жойлашишига қараб берилган биринчи тасниф И.О. Брод томонидан 1941 йилда эълон килинган.
Шундан кейин то ҳозирги вақтгача кўплаб олимлар карбонсувчил конларининг ҳар турдаги таснифини ишлаб чиқдилар. Ана шундай таснифлар ичида кенг қўлланиладигани В.Н. Самарцевнинг карбонсувчил уюмларини газ ва суюқлик ҳолатидаги эгаллаган ҳажмлар нисбати билан таснифлангани энг мақбули деб топилган. Бу тасниф бўйича ҳажмлар нисбати.

ифода орқали аниқланиб,
Бу ерда; Вг – газ ҳолатдаги карбонсувчиллар эгаллаган ҳажм;
В_н – суюқ ҳолатдаги карбонсувчиллар.
Газ конденсат конларини ишлаш маълумотлари асосида олинадиган конденсат заҳираларини аниқлаш усуллари
Нефть – газ саноатини замонавий ривожланиш босқичида конлардан олинадиган заҳираларини ҳисоблаш усулларини такомиллаштириш жуда ҳам долзарб савол ҳисобланади. Ҳисоблашни қанчалик аниқ бажарилганлигидан конденсат заҳираларини қазиб олиш стратегияси, конларда қўшимча геологик-техник тадбирларни ўтказишга ва жиҳозлашга сарф этилаётган капитал маблағлардан самарали фойдаланиш кўп жиҳатдан боғлиқ.
Агар олинадиган конденсат заҳиралари кўп ҳисобланган бўлса, асосланмаган юқори конденсат олиш суръатини, қудуқлар маҳсулотини йиғиш, тайёрлаш ва транспорт қилиш қувватларини ортиқча лойиҳалаштиришга сабаб бўлади.
Аксинча, олинадиган конденсат заҳиралари кам ҳисобланган бўлса, асосланмаган паст конденсат олиш суръатларини лойиҳалаштиришга, қудуқлар маҳсулотини йиғиш, тайёрлаш ва транспорт қилиш қувватларини етишмаслигига, улар қувватини конни ишлаш даврида орттириш заруриятига олиб келади.
Бу иккала ҳол ҳам конни ишлаш учун ортиқча капитал маблағларни сарф қилинишига олиб келади. Шу сабабли олинадиган конденсат заҳираларини ҳисоблаш усулларини такомиллаштириш ва аниқлигини ошириш нефт ва газ саноати учун катта назарий ва амалий аҳамиятга эга.

“Шарқий Бердах” ГКТУ таркиби

“Шарқий Бердах” ГКТУ да портловчи-ёнувчан обектлар бор.

ГКТУ қуйидаги қурилмалардан иборат:

• 
  ниткаларга кириш блоги (русча: БВН-блок входных ниток);
  
• 
  пасттемпературали газни ажратиш қурилмаси (установка низкотемпературной сепарации газа УНТС);
  
• 
  конденсатни тайёрлаш қурилмаси (установка подготовки конденсата (УПК);
  
• 
  ДЕГни оловли регенератсия қилиш қурилмаси (установка огневой регенерации диэтиленгликоля (УОРД);
  
• 
  факел (факельное хозяйство);
  
• 
  газни ўлчаш тугуни (узел хозпасчетного замепа газа);
  

БВН (1-расм) қуйидаги вазифани бажаради:

• 
  барча коллектордаги қудуқ маҳсулотларини УНТС га юбориш;
  
• 
  барча коллектордаги қудуқ маҳсулотларини факелга бўшатиш.
  

1-расм. БВН (КЧБ Кириш чизиқлари блоги). (Блок входних ниток) кўриниши.
УНТС учта технологик ниткадан иборат. Учинчи технологик нитка заҳирада туради. 2-расм.

Ҳар бир технологик нитка қуйидагилардан таркиб топган:

• 
  сепаратор C-101/1,2,3 газни ажратишни биринчи босқичи;
  
• 
  теплообменник “газ-газ” Т-101/1,2;
  
• 
  сепаратор C-102/1,2,3 газни ажратишни иккинчи босқичи;
  
• 
  теплообменник “газ-газ” Т-102/1,2;
  
• 
  пастҳароратли сепаратор C-103/1,2,3 газни ажратишни 3-босқичи;
  

2-расм. Технологик ниткалар кўриниши.

Ҳар бир технологик ниткада сепаратор ва теблообменниклар кетма-кет жойлашган, уларнинг жойлашиш схемаси 3-расмда келтирилган.

3-расм. Газ ажратгич ва иссиқлик алмаштиргичларни жойлашиш схемаси.

БВН – (блок входних ниток) ниткаларга кириш блоги; C-101/1, C-102/1 …. – ажратгичлар (сепараторлар);
Т-101/1, Т-102/1, … - иссиқлик алмаштиргич (теплообменник); шт – штуцер; ХЗУ – газ ҳисоблагич.
тозаланмаган газ ҳаракатланувчи қувурлар; тозаланган газ ҳаракатланувчи қувурлар.

Биринчи технологик нитканинг газ бўйича унумдорлиги 125∙10³ м³/соат, иккинчи технологик нитканики 62.5∙10³ м³/соат, учинчи технологик нитканики 62.5∙10³ м³/соат.

УНТС нинг вазифаси гидрат пайдо бўлишиниг олдини олувчи қайта тикланадиган 80 % ли ДЭГ (РДЕГ- регенерированного диэтиленгликоля)дан фойдаланган ҳолда газни пастҳароратли ажратиш усули билан газни тозалаш ва қуритишдир.
Дренаж суюқликлар УНТС аппаратларидан дренаж сиғими э-202 УПК га боради.
Конденсатни тайёрлаш қурилмаси (УПК) қуйидагилардан таркиб топган:

•