Шахсий ижодкорлик ва ижодий фикрлаш воситаларининг таърифи

Ҳозирги замон психологлари шундай хулосага келишдики, Эйнштейн, Мария Кюри ва Моцарт каби ижодий гигантларда “ҳеч қандай ғайритабиийлик” мавжуд бўлмай, уларнинг ижодини кундалик оддий жараённинг давоми деб қараш мумкин. Вайсберг ҳар доим ижодни оддий ҳодиса, — деб қарашни ҳимоя қилар эди. Бунга мисол тариқасида темир ва симлардан ясалган абстракт скульптуралари билан машҳур бўлган рассом Александр Кальдер (1898—1976) нинг таржимаи ҳолини келтиради. Ёшлигида Кальдер симлардан ўз синглисига безаклар ясаган. Унинг ота—онаси рассомлар бўлиб, фарзандаларига санъат дарсини ўтар ва бола ёшлигидан отаси яратган ҳайкаллар ва онасининг чизган расмлари билан қуршалган эди. У абстракционист — вақти билан машҳур ўз ишларида “кучли” соф ранглар ва абстракт кашталардан фойдаланган рассом, Пит Мондрианнинг устахонасида кўп бўлиб турар эди. Шунинг учун рассом томонидан шу болаликнинг барча ҳаётий таасуротлари ёрқин абстракт конструкцияларда ўз ифодасинин топганлиги ҳеч қандай кутилмаган ҳодиса эмас.

• Ҳозирги замон психологлари шундай хулосага келишдики, Эйнштейн, Мария Кюри ва Моцарт каби ижодий гигантларда “ҳеч қандай ғайритабиийлик” мавжуд бўлмай, уларнинг ижодини кундалик оддий жараённинг давоми деб қараш мумкин. Вайсберг ҳар доим ижодни оддий ҳодиса, — деб қарашни ҳимоя қилар эди. Бунга мисол тариқасида темир ва симлардан ясалган абстракт скульптуралари билан машҳур бўлган рассом Александр Кальдер (1898—1976) нинг таржимаи ҳолини келтиради. Ёшлигида Кальдер симлардан ўз синглисига безаклар ясаган. Унинг ота—онаси рассомлар бўлиб, фарзандаларига санъат дарсини ўтар ва бола ёшлигидан отаси яратган ҳайкаллар ва онасининг чизган расмлари билан қуршалган эди. У абстракционист — вақти билан машҳур ўз ишларида “кучли” соф ранглар ва абстракт кашталардан фойдаланган рассом, Пит Мондрианнинг устахонасида кўп бўлиб турар эди. Шунинг учун рассом томонидан шу болаликнинг барча ҳаётий таасуротлари ёрқин абстракт конструкцияларда ўз ифодасинин топганлиги ҳеч қандай кутилмаган ҳодиса эмас.
• Ижодий жараёнда инсон кўп ҳам бирор нарсани исбот қилишга ҳаракат қилавермайди, балки барча имкониятларидан фойдаланиб, муаммонинг ечимини илгарилатишга уринади ва фақат янги ғояга келгандан сўнг уни ҳақиқийлигини ва аҳамиятлилигини исботлашга киришади.
• Ижодий фикрлаш “сакраб” бирорта янги ҳолатни эгаллашга ва кейин танлаб олинган натижани англашга имкон беради. Фақат ахборотларни таҳлил қилишгина, янги ғояларни пайдо бўлиши учун етарли эмас. Бунда ақл, фойдаланишга олдиндан тайёр қилиб қўйилган, яъни эски ғояларнигина кўриши мумкин. Шунинг учун фаразларни илгари суриш санъатини ривожлантириш зарур. Уларнинг диапазони етарли даражада кенг яъни тўла асосланган тасдиқ (гипотезалардаги каби)дан тортиб то кўп холларда, ҳатто, тўғрига ўхшашликка даъво ҳам қила олмайдиган мантиқсиз фаразларгача бўлиши мумкин. Мантиқсиз ғоя муаммога бошқа томондан нигоҳ ташлашга имкон беради. У янги йўлларни таклиф қилмайди, лекин эски ва топталган йўллардан чиқаради.
• Ижодий фикрлашдан фойдаланиб “сакраганда” фикрлашдаги икки ҳолатни бирлаштирувчи “сўқмоқ” очилади. Инсон машаққатли, секин ва кўп меҳнат талаб қилувчи маълум фактларни танлашдан воз кечиш билан, гўё ўз фикрларидан илагарилаб кетгандай бўлади.