Шахс ва жамият ўқитувчи учун услубий қўлланма

Инсоният тарихий ривожланишининг ёввойиликдан сўнг келадиган босқичи сифатида

Маданиятнинг синоними сифатида

У ёки бу минтақа ёхуд алоҳида этноснинг ривожланиш даражаси (босқичи) сифатида

Локал маданиятлар ривожланишидаги муайян босқич сифатида

Схема № 6

ЦИВИЛИЗАЦИЯЛАРНИНГ ТИПЛАРИ Космоген Техноген ёки интустриал Антропоген

Космоген цивилизация: Тарихан биринчи тип, қурол техникаси ва қўл технологиясига асосланган, жамиятнинг табиат кучларига кўп даражада боғлиқлиги билан характерланган.

Индустриал цивилизация: Объекти машина техникаси, илм-фаннинг кенг ривожланиши ва бевосита ишлаб чиқарувчи кучга айланиши; ёлланма меҳнат, бозор муносабатлари, юқори даражадаги касб маданияти.

Антропоген цивилизация: Моддий ва маънавий ишлаб чиқаришнинг илмий-техникавий негизи ўзгаради, ахборот технологиялари фаол қўлланилади ва бу ижтимоий тузилишдаги туб ўзгаришларга олиб келади.

Схема № 7

ҲОЗИРГИ ДАВР ВА КЕЛАЖАК ЦИВИЛИЗАЦИЯЛАРИНИ ТАСНИФЛАШ НАЗАРИЯСИ (рус физиги Н.Кардашев томонидан XX аср 60-йилларининг ўртасида ишлаб чиқилган)