Шахс ва жамият ўқитувчи учун услубий қўлланма

КИРИШ
“Шахс ва жамият” предметини ўқитишдаги баъзи муаммолар ҳақида

Ҳозирги даврда “Шахс ва жамият” предметини ўқитиш борасида бир қатор муаммолар мавжуд. Улар ўрта махсус ва касб-ҳунар таълими бўйича Давлат таълим стандартлари талабларининг ўқувчилар томонидан ўзлаштирилиши самарадорлигига ўз таъсирини ўтказади.

Биринчидан, мавжуд умумтаълим дастурларини тўлиқ ўзлаштиришга интиладиган ўқувчилар учун ўқув юкламаларининг ҳаддан ортиқлиги муаммоси мавжуд.
Иккинчидан, юқори синф ўқувчилари (академик лицейлар ва касб-ҳунар коллежлари битирувчилари) оладиган билимлар баъзан ижтимоий вазиятларга амалда кам мослаштирилган.
Учинчидан, битирувчиларда тавсия этилаётган билимларни сифатли ўзлаштириш даражаси унчалик юқори эмаслиги кузатилмоқда.
Тўртинчидан, ижтимоий-гуманитар фанлар учун ажратиладиган дарс соатлари миқдори деярли ўзгармаган ҳолда, ўқув режасини гуманитарлаштиришга интилишнинг кучайиши кузатилмоқда. Янгидан-янги “кичик фанча”лар юзага келиши билан бир вақтда ижтимоий-гуманитар фанларни ўрганиш ҳажми тобора камайиб бормоқда. Буларнинг ижтимоий-гуманитар йўналишдаги фан ўқитувчиларининг дарс соатлари ҳажмига, уларнинг тайёргарлик даражасига ва ўқувчиларнинг ушбу фанларни ўзлаштиришлари сифатига таъсир қилиши шубҳасиз албатта.
“Шахс ва жамият” фанини ўқитиш жараёнига таъсир қилувчи бошқа муаммолар ҳам мавжуд, жумладан, ўрта умумтаълим, ўрта махсус ва касб-ҳунар ўқув муассасаларида ушбу фанга мутахасислашган ўқитувчиларининг етишмаслиги, “жамиятшунослик ўқитувчиси” мутахассислиги бўйича талабалар тайёрлаш ҳажмининг қисқартирилгани, баъзи олий педагогик ўқув юртларида умуман тўхтатилгани, талабалар педагогик амалиётига ажратилаётган соатлар миқдорининг қисқариши. Шунинг учун кўпгина ўрта умумтаълим, ўрта махсус ва касб-ҳунар муассасаларида ушбу фанни асосан тарихчилар ўқитмоқдалар. Лекин бундай ихтисосдаги ўқитувчиларнинг етишмаслиги сабабли дарс беришга кўп ҳолларда бошқа мутахассислик ўқитувчилари жалб қилинмоқда. Улар эса ўзлари истамаганликлари учун эмас, балки объектив равишда “Шахс ва жамият” фанидан етарли даражада дарс ўта олмайдилар.
Ҳозирги вақтда кўрсатилган муаммоларни қисман ҳал этиш учун республикамиз олимлари ва педагоглари томонидан “Шахс ва жамият” фани бўйича умумтаълим мактабларининг XI синф ўқувчилари ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълими муассасаларининг битирувчи курс талабалари учун тамомила янгича, амалиёт билан боғлиқ ҳолда дарс беришга ва билимларни ўзлаштиришга қаратилган ўқув адабиётларини яратиш борасида муайян ишлар амалга оширилмоқда. Бундай адабиётлар қаторида Н. Жўраев ва Ш. Азизовларнинг “Шахс ва жамият” ўқув қўлланмасини ва бир гуруҳ муаллифлар (С. Мамашокиров, А. Ҳукумов, М. Лафасов, С. Шорин, И. Каримов, О. Овчаренко, С. Саяпин, К. Ҳайитова, А. Ҳасанов, Б. Раҳмонов) томонидан тайёрланган “Шахс ва жамият” ўқув қўлланмасини қайд этиб ўтиш мумкин.