Шахс ҳақида тушунча. Индивид, шахс, индивидуаллик. Шахс структураси



Download 59,25 Kb.
bet6/7
Sana15.02.2023
Hajmi59,25 Kb.
#911511
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
15-mavzu. Psixologiya nazariyasi va tarixi

Шахснинг ижтимоийлашуви

Ижтимоийлашув – жараён бўлиб, у асосида индивид билим олади, қадрият орттиради, ижтимоий малака ва сезгирликни, ҳамда мослашувчанликни намоён қилади. Ижтимоийлашув остида бола томонидан ижтимоий тажрибани орттириш, унинг ақлий, психик ва шахсий ривожланиши, таълим-тарбия остида шаклланиш, ижтимоий-ахлоқий қадриятларни ўзлаштириш, ҳулқ-атвор норма ва қоидаларини, дунёқараш ва эътиқодни таркиб топтириш назарда тутилади.


Ўз-ўзини аниқлаш ҳақида гапирадиган бўлсак, шахс ўз ҳаётий йўлини, қадриятларини, ахлоқий нормаларини, касб ва ҳаёт тарзини мустақил аниқлаш имкониятига ҳам эга.
Шахс ўзининг психологик ҳолатини бошқариш, ўз имкониятларини ошириш, ўз фазилатларига баҳо бериш имкониятига эга.
Ўз-ўзини бошқариш – шахснинг ўз психологик ва физиологик ҳолати, ҳулқ-атворини бошқаришидан иборатдир.
Ўз-ўзини актуаллаштириш – шахсни максимал ривожланиши учун лаёқат ва қобилиятларни амалда қўллашидир. Бу шахснинг доимий малака ошириш ва ўз устида ишлашидир. А. Маслоунинг назариясига асосан шахсни ўз-ўзини актуаллашиши ривожланишининг энг юқори чўққисидир, унда шахс потенциали тўла намоён бўлади. Бу А. Маслоунинг шахс эҳтиёжлари иерархиясида ўз аксини топган.

Ўз-ўзини
актуаллашти-
ришда эҳтиёж

Ўз қобилиятларини


намоён қилиш ва шахс
ривожланиши

Эстетик эҳтиёжлар: комиллик,


гармония, симметрия, гўзалликка
интилиш

Билиш эҳтиёжлари: кўп билиш, тушуниш,


тадқиқ қилишга интилиш

Ҳурматга эҳтиёж: муваффақият, ишонч, ҳурмат,


авторитетга интилиш

Жамоага интилиш ва севгига эҳтиёж: жамиятга мансуб


бўлиш, инсонлар олдида бўлиш эҳтиёжи

Хавфсизлик эҳтиёжи: ўзини ҳимояланган ҳис қилиш, қўрқув ва


муваффақиятсизликдан холи бўлиш эҳтиёжи

Физиологик эҳтиёж: оч қолиш, чанқаш, жинсий эҳтиёж ва бошқалар


Инсон эҳтиёжлари иерархияси (зинапояси). (А. Маслоу бўйича)




Шахснинг жамоадаги ўрни

Гуруҳ деганда психологияда инсонлар йиғиндиси тушунилиб, улар маълум умумийлик ёки умумий сифатлар асосида бирлашадилар. Гуруҳда шахс маълум бир ўринни эгаллайди. Инсоннинг ўзгалар кўзи ўнгидаги гуруҳ ички муносабатларида тутган ўрни шахс статуси дейилади. Инсонларни гуруҳда мавжуд бўлиш ижтимоий-психологик ҳодиса бўлиб, бунда шахсларни бир-бири билан ҳамкорлик қилиши, ишчан ва шахсий бир-бирини қўллаб-қувватлаши, психологик мослашувчанликдир. Гуруҳий фаолиятда психологик иқлимнинг аҳамияти катта. Ҳар қандай гуруҳни одатда сардор бошқаради.


Сардор – бу гуруҳнинг шундай аъзосики, унинг обрўси ва имкониятларини гуруҳ аъзолари сўзсиз қабул қиладилар ва бажарадилар.
Аммо, гуруҳда келишмовчиликлар ҳам юз бериб туриши мумкин. Шахслараро келишмовчилик бу кишилар орасида қийин ечимга эга бўлган, бир-бирига мос тушмаслиги туфайли юзага келган муносабатдир.
Шахсни шакллантирувчи омиллар:
а) Ҳаётнинг шарт-шароити билан ўзаро муносабат (маданий, моддий ва ижтимоий);
б) Ёш авлодга ижтимоий-тарихий тажрибаларни ўтказиш, инсон онги ва ҳулқ-атворига уни ҳаёт ва меҳнатга тайёргарлигини ривожлантириш учун керакли шарт-шароитларни таъминловчи тушунча, принцип ва қадриятларни сингдиришдан иборат бўлган тарбия;
в) Шарт-шароитни ўзгариши билан шахс ҳам ўзгаради (ривожланиш юзага келади);
г) Ўз-ўзини тарбиялаш – онгли фаолият бўлиб, инсонни шахс сифатида тўла намоён бўлишини таъминлайди (ўз-ўзини бошқариш, ўз-ўзини назорат қилиш, ўз-ўзини таҳлил қилиш).
Шахсни ривожланишини ҳаракатга келтирувчи кучлар:
а) Фаолиятда ўзгарувчи эҳтиёжлар орасида қарама-қаршиликлар ва уларни қондириш;
б) Фаолиятдаги фаоллик натижасида қондириладиган эҳтиёжлар асосида янги эҳтиёжларни юзага келиши.
Қарама-қаршиликларни енгиш махсус усуллар, йўллар, ҳаракатлар, билим ва малакалар асосида, таълим жараёнида амалга оширилади.
Шахс шаклланишида етакчи ўрин – тарбияга ажратилади. Тарбия шахс ривожланишини ташкил этади, йўналтиради ва жамият талабларига мослаштирилади. Демокрит айтганидек: «Инсонни инсон қилиб етиштирувчи нарса тарбиядир». Бугунги кунда бизнинг вазифамиз Президентимиз
И. Каримов айтганларидек: «Билимга чанқоқ, истеъдодли ёшларни топиб, уларни Ватанга фидоий инсонлар қилиб тарбиялашдир.»



Download 59,25 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish