Shaharsozuk tarixi

1.2. Qadimgi shahar tarkibida ikki tuzilmaning
vujudga kelishi
Mustamlakachilik siyosati natijasida qadimgi shahar tarkibida ikki 
iuzilmaning tashkil topishini Toshkent va Samarqand misolida ifoda 
clish mumkin. Bu davrda Toshkent ko'pchilik qadimgi shaharlar kabi 
o ‘/.iga xos tuzilmaga ega istehkom inshootlari bo'lgan devor bilan 
qurshalgan edi. T o‘g‘ri yo'llar shahar darvozalaridan (ular 12 ta bo‘lgan) 
qal’a va Shahristonda joylashgan bozorga olib borgan. Eski shahaming 
markazida Xo‘ja Ahror (XV asr) masjidi va madrasasi joylashgan, uning 
yonida esa moviy qubbai Ko‘kaldosh madrasasi (XVI asr) qad ko'targan 
va ziyoratgohlar tiklangan.
Asr boshida tom i yassi va devorlari sinchdan tiklangan h u - 
iiiirmandchilik ustaxonalari, savdo rastalari, mahalla masjidlari, choy- 
xonalar va boshqa binolar Toshkent shahsrining ko'rkamligini ifoda- 
lungan.
IZski Toshkent bilan bir qatorda Bo‘zsuv A nhor arig'ining chap 
qirg‘og‘ida yangi shahar barpo etildi. U Q o‘qon o ‘rdasi va unga 
tut ash hududda qad ko'targandi.
Bir oz vaqt shahar hududini kengaytirish ishlari boshlab yuborildi. 
С 
hovliorti deb ataladigan sharqiy qismni o'zlashtirish yelpug‘ichsimon 
rejada hal etilgan. Shahaming yangi qismi yagona rejaviy usuldagi 
bosh markaz (hozirda Mustaqillik maydoni) va ko‘chalardan iborat 
bo'lgan.
Ma’muriy-ijtimoiy markaz qurilishiga alohida e’tibor qaratilgan, 
uning tarkibiga g en era l-g u b ern ato r qaro rgo hi (O q u y ), Spas- 
I’reobrajenskiy jomesi va qo‘ng‘iroqxona kirgan. Maydonga kelib 
tutashgan Chernyayevskaya ko‘chasi (hozirda Sh. Rashidov xiyoboni)da 
amaldorlar uchun turar-joy uylari qurilgan, g‘arbiy tomomda esa bog‘lar 
tashkil etiUb ko‘kalamzorlashtirilgan. Bu yashil maydon yangi shahami 
eski shahardan ajratib turgan.
XX asr boshiga kelib, «yangi» shahar umumiy shahar markazi bo'lgan 
to‘g‘ri chiziqli aylanma reja bilan shakllantirilgan edi (M. Kolesnikov 
va A. Makarov loyihasi).
To‘rt rejaviy hudud — Jome maydoni majmui (hozirda Sayilgoh), 
liukumat muassasalari majmui (hozirda Mustaqillik maydoni hududi), 
Konstantinovskiy xiyoboni majmui, Amir Tem ur xiyoboni, bir guruh 
jamoat va madaniy-tomosha binolari va bozor maydoni (hozirda Buyuk 
Turon ko‘chasi va Alisher Navoiy nomidagi teatr oldidagi maydon)
9

---